რატომ შეიკრიბა ათასობით გერმანელი 1951 წელს ნაცისტებისთვის სოლიდარობის გამოსაცხადებლად
70 წლის წინ, გერმანიის ქალაქ ლანდსბერგში სიკვდილისმისჯილი ნაცისტების მხარდასაჭერად ათასობით ადამიანი შეიკრიბა. ეს მოვლენა მოწმობს, რამდენად ვერ იაზრებდა დანაშაულის სიმძიმეს გერმანიაში მცხოვრები ხალხის ნაწილი.
მიუნხენის დასავლეთით, ქალაქიდან 60 კილომეტრის მოშორებით, მდებარეობს ქალაქი ლანდსბერგი ლეხზე. 1951 წლის 7 იანვარს, კვირა დღეს, საგანგებოდ გამოწყობილი 4 000-მდე ადამიანი, ანუ ქალაქის მაშინდელი მოსახლეობის თითქმის მესამედი, ბაზრის მოედანზე გავიდა. მეორე მსოფლიო ომის დასრულებიდან ექვსი წლის შემდეგ, გერმანია ძალების აღდგენას ცდილობდა, ქვეყანაში კი ეგრეთ წოდებული ეკონომიკური სასწაული ხდებოდა.
დემონსტრანტები ირწმუნებოდნენ, რომ ქრისტიანული მიზანი ამოძრავებდათ — ისინი ითხოვდნენ, ლანდსბერგში დაპატიმრებული 28 სიკვდილისმისჯილი შეეწყალებინათ. სასიკვდილო განაჩენი ბრალდებულებს აშშ-ის სამხედრო სამართლის უწყებამ გამოუტანა, ლანდსბერგში კი მალევე გავრცელდა ხმა, რომ მისი აღსრულება ძალიან მალე იყო დაგეგმილი.
"ქალაქის მოსახლეობის ყველა ჯგუფის წარმომადგენლობა იყო შეკრებილი იმ დღეს", — იხსენებს ლანდსბერგში მდებარე ჰოლოკოსტის ევროპული მემორიალის დირექტორი, მანფრედ დაილერი, — "იქ იყო ქალაქის მერი, საბჭოს თანამშრომლები და სახელმწიფო პარლამენტის წევრებიც კი".
თუმცა, გამოცხადებული სოლიდარობა ჩვეულებრივ პატიმრებს როდი მიემართებოდათ. სიკვდილისმისჯილები იყვნენ ის ადამიანები, ვინც კაცობრიობის წინაშე ჩადენილ დანაშაულში ცნეს ბრალდებულებად. მაგალითად, მათ შორის იყო ოსვალდ პოლი, რომელიც შუცშტაფელის სამხედრო ერთეულის მთავარ ეკონომიკურ და ადმინისტრაციულ განყოფილებას ხელმძღვანელობდა, შესაბამისად, ჰოლოკოსტის მოწყობაში დიდი წვლილი მიუძღოდა.
სიკვდილიმისჯილებს შორის იყო ოტო ოლენდორფიც. იგი შუცშტაფელის შესრულებულ იმ დავალებას მეთაურობდა, რომელმაც 90 ათასზე მეტი მოქალაქის სიცოცხლე შეიწირა. 1941 წლის სექტემბერში მისმა ნაწილმა შუცშტაფელის ლიდერს, ჰაინრიხ ჰიმლერსა და რაიხის უშიშროების საბჭოს შეატყობინა, რომ მათზე მინდობილი ადგილები "ებრაელებისგან იყო გაწმენდილი". 19 აგვისტოდან 25 სექტემბრამდე 8 890 ებრაელი და კომუნისტი მოკლეს, მთლიანობაში კი დაღუპულების რაოდენობამ 17 315 შეადგინა.
პოლი და ოლენდორფი მეორე მსოფლიო ომის დასრულებიდან მალევე დააკავეს და ასობით სხვა პატიმრის მსგავსად, ლანდსბერგში გაგზავნეს განაჩენის მოლოდინში.
ლანდსბერგი — პატარა ქალაქის მტკივნეული ისტორია
ლანდსბერგის ისტორიის გამორჩეული ნაწილი ჯერ კიდევ მეოცე საუკუნის ადრეულ წლებში იწყება. 1924 წელს აქ ადოლფ ჰიტლერი იყო დაპატიმრებული. სწორედ ტყვეობისას დაწერა მისი ცნობილი ანტისემიტური წიგნი, ჩემი ბრძოლა. ნაცისტური რეჟიმის დამყარებისა და მეორე მსოფლიო ომის დაწყების შემდეგ აქ საკონცენტრაციო ბანაკი შეიქმნა, სადაც 23 ათას ადამიანს გერმანული იარაღის საწარმოებლად ამუშავებდნენ. ბანაკში მოხვედრილი ადამიანების უმეტესობა აღმოსავლეთ ევროპიდან შემოყვანილი ებრაელი იყო; მუშაობის პრინციპი კი ნაცისტური სახელმწიფოსთვის დამახასიათებელი იყო — "განადგურება შრომით".
ომის დასრულების შემდეგ ათასობით ებრაელმა გაჭირვებით განაგრძო ქალაქში, ყოფილი ბარაკების ნაწილში, ცხოვრება. მათი უმეტესობა აშშ-ში ან 1948 წელს შექმნილ ისრაელის სახელმწიფოში წასვლას ელოდებოდა.
ჰოლოკოსტს გადარჩენილების საპასუხო პროტესტი
1951 წლის 7 იანვარს, როცა ჰოლოკოსტს გადარჩენილებმა ლანდსბერგის ბაზრის მოედანზე შეკრებილი ხალხის შესახებ შეიტყვეს, თავადაც გავიდნენ დემონსტრაციაზე და ნაცისტური რეჟიმის მსხვერპლებისადმი გამოხატეს სოლიდარობა.
თუმცა, მოედანზე მისვლისას მათ წამყვანი პოლიტიკური ფიგურებისგანაც მოისმინეს სოლიდარული განცხადებები დამნაშავეებისადმი. დაილერის თქმით, "გებარდ სილოსმა, ბუნდესტაგის წევრმა, სიტყვით გამოსვლისას მკაცრად გააკრიტიკა ნიურნბერგის პროცესი და განაცხადა, რომ ამერიკელების გადაწყვეტილება კანონთან შეუსაბამობაში იყო".
ლიდერების სიტყვით გამოსვლებს მოსდევდა შეძახილები შეკრებილ ხალხში: "განდევნეთ ებრაელები!" და "წადით პალესტინაში!".
ეპოქის იდეა, რომელიც 70 წლის შემდეგაც ცოცხლობს
და მაინც, რამ აიძულა ათასობით მოქალაქე — გარდა გერმანელებს შორის ისევ ფართოდ გავრცელებული ანტისემიტიზმისა — სოლიდარობა გამოეხატათ დანაშაულებრივი რეჟიმის შემოქმედებისადმი? მანფრედ დაილერი აღნიშნავს, რომ ეს დანაშაულის ცნების უარყოფა იყო, რომელიც ომისშემდგომ გერმანიაში გამეფებულიყო.
"იმ დროისათვის ბევრი ადამიანი ამერიკელებს ოკუპანტებად ხედავდა, მიუხედავად იმისა, რომ ფედერაციული რესპუბლიკა უკვე შექმნილიყო. ხალხს კი მიაჩნდა, რომ გერმანიის ომის დანაშაულებები ამერიკულ ოკუპაციას ჯობდა", — ამბობს დაილერი.
დემონსტრაციაზე შეკრებილებს სიტყვით მიმართა რიხარდ იეგერმა, რომელმაც 28 სიკვდილისმისჯილის განაჩენს არაქრისტიანული ქმედება უწოდა. რამდენიმე წლის შემდეგ კი, როცა იგი იუსტიციის მინისტრი გახდა, თავად უჭერდა მხარს კანონმდელობაში სიკვდილით დასჯის შემოღებას. ამისთვის მან მეტსახელიც კი მიიღო — Kopf ab Jaeger — რაც სიტყვასიტყვით "თავი მოკვეთეთ იეგერს" ნიშნავს.
ლანდსბერგერების ნაწილისათვის, როგორც, მაგალითად, მანფრედ დაილერისთვის, იმ ეპოქის იდეა 70 წლის შემდეგაც ცოცხლობს.
"როცა გამოკითხვებს ვუყურებ, როგორი გამოხმაურება აქვს AfD-ის (ულტრამემარჯვენე პარტია გერმანიაში) ქმედებებს და როცა ვუსმენ მათ სლოგანებს, ნაცისტური პერიოდი მახსენდება. ვიტყოდი, რომ მოსახლეობის 20 პროცენტი დღესაც იზიარებს იმ ეპოქის იდეას".
ამ აზრს ეთანხმება ანგელა მერკელიც, რომელმაც გასულ წელს განაცხადა, რომ გერმანიაში "ანტისემიტიზმი და რასიზმი არასდროს გამქრალა" და მეტიც, ეს იდეა უფრო "ხილვადი გახდა და შეზღუდვის გარეშე ვრცელდება".
მიუხედავად საპასუხო პროტესტისა, ნაცისტების მხარდამჭერი დემონსტრანტების მოთხოვნა მაინც გაიზიარეს. 28 სიკვდილმისჯილიდან მხოლოდ 7 მათგანის შემთხვევაში აღსრულდა განაჩენი — მათ შორის იყვნენ პოლი და ოლენდორფი. ფედერაციული რესპუბლიკის ისტორიაში ისინი ბოლო პატიმრები იყვნენ, ვინც სიკვდილით დასაჯეს.
ცივი ომის პერიოდში ქვეყნისათვის ახალი ეპოქა დაიწყო. აშშ-სთვის მთავარ მტრად საბჭოთა კავშირი იქცა, გერმანია კი მოკავშირე გახდა. ამ პროცესმა ბევრ ყოფილ ნაცისტს შესაძლებლობა მისცა, ომისშემდგომი ქვეყნის პოლიტიკასა და ბიზნესსექტორში მნიშვნელოვანი პოზიციები დაეკავებინათ.
-
გადახედვაქალთა მარში: რა არის დღევანდელი მსვლელობის გეგმა და ძირითადი პოლიტიკური გზავნილები ქალთა მარში: რა არის დღევანდელი მსვლელობის გეგმა და ძირითადი პოლიტიკური გზავნილები
-
გადახედვასტუდენტი, რომელიც კობახიძის ლექციაზე საქართველოსა და ევროკავშირის დროშით მივიდა, ლექციაზე არ შეუშვეს სტუდენტი, რომელიც კობახიძის ლექციაზე საქართველოსა და ევროკავშირის დროშით მივიდა, ლექციაზე არ შეუშვეს
-
გადახედვადღეს, 20 აპრილს, 5 საათზე, გაიმართება ქალების მარში — ქალები ვირჩევთ ევროპას დღეს, 20 აპრილს, 5 საათზე, გაიმართება ქალების მარში — ქალები ვირჩევთ ევროპას
-
გადახედვავდებთ პირობას, კოალიციური მთავრობის ჩამოყალიბების შემდეგ, მოქალაქეებს არ ექნებათ შეხება ნიღბიან სპეცრაზმელებთან — ოპოზიციური პარტიების განცხადება ვდებთ პირობას, კოალიციური მთავრობის ჩამოყალიბების შემდეგ, მოქალაქეებს არ ექნებათ შეხება ნიღბიან სპეცრაზმელებთან — ოპოზიციური პარტიების განცხადება
-
გადახედვაროგორი ამინდი იქნება ამ შაბათ-კვირას როგორი ამინდი იქნება ამ შაბათ-კვირას
-
გადახედვაGPBA: კონსოლიდაცია რუსეთის დამპყრობლურ პოლიტიკასთან ბრძოლის აუცილებელი პირობაა GPBA: კონსოლიდაცია რუსეთის დამპყრობლურ პოლიტიკასთან ბრძოლის აუცილებელი პირობაა
-
გადახედვასააკაშვილი ენმ-ს პარტიის ბორდის შექმნას და თავმჯდომარედ მისი კანდიდატურის განხილვას სთხოვს სააკაშვილი ენმ-ს პარტიის ბორდის შექმნას და თავმჯდომარედ მისი კანდიდატურის განხილვას სთხოვს
-
გადახედვაშესაძლოა, არამიწიერი სიცოცხლე იისფერი ბაქტერიების სახით არსებობდეს შესაძლოა, არამიწიერი სიცოცხლე იისფერი ბაქტერიების სახით არსებობდეს
-
გადახედვაოზურგეთის საკრებულოს თავმჯდომარის, დავით დარჩიას შვილი: არა რუსულ კანონს! ოზურგეთის საკრებულოს თავმჯდომარის, დავით დარჩიას შვილი: არა რუსულ კანონს!
-
გადახედვაკვლევის თანახმად, მელიები ადამიანების "საუკეთესო მეგობრები" იყვნენ კვლევის თანახმად, მელიები ადამიანების "საუკეთესო მეგობრები" იყვნენ
-
გადახედვალაზარეს განაჩენის სარეზოლუციო ნაწილი პრეზიდენტს ჯერ არ მიუღია — მის მოსამზადებლად, მოსამართლემ 14-დღიანი ვადა აიღო ლაზარეს განაჩენის სარეზოლუციო ნაწილი პრეზიდენტს ჯერ არ მიუღია — მის მოსამზადებლად, მოსამართლემ 14-დღიანი ვადა აიღო
-
გადახედვალავროვი ოცნების რუსულ კანონზე ამბობს, რომ "ძალიან რბილია" ლავროვი ოცნების რუსულ კანონზე ამბობს, რომ "ძალიან რბილია"
-
გადახედვადეა მელაძე: არა რუსულ კანონს! გელით რუსთაველზე დეა მელაძე: არა რუსულ კანონს! გელით რუსთაველზე
-
გადახედვავახტანგ გომელაური: აქციის მონაწილეები სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდნენ პოლიციას, ამის შემდეგ მოხდა დაპირისპირება ვახტანგ გომელაური: აქციის მონაწილეები სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდნენ პოლიციას, ამის შემდეგ მოხდა დაპირისპირება
-
გადახედვახაბეიშვილი: ელისაშვილის ცემა იყო მიზანმიმართული, საზოგადოებას უთხრეს — თუ პარლამენტარს ასე ვექცევით, თქვენ უარესად მოგექცევით ხაბეიშვილი: ელისაშვილის ცემა იყო მიზანმიმართული, საზოგადოებას უთხრეს — თუ პარლამენტარს ასე ვექცევით, თქვენ უარესად მოგექცევით
-
გადახედვარა ეწერა რუსთავი 2-ის საინფორმაციოს უფროსის Whatsapp სტატუსში, რომელიც დღეს გამოქვეყნდა და მალევე წაიშალა რა ეწერა რუსთავი 2-ის საინფორმაციოს უფროსის Whatsapp სტატუსში, რომელიც დღეს გამოქვეყნდა და მალევე წაიშალა
-
გადახედვაოცნების დეპუტატის, გია ცაგარეიშვილის შვილი: მედვედევს რაც მოსწონს, დუგინს რაც მოსწონს — ჩვენ ავტომატურად არ მოგვწონს, 2x2 ოცნების დეპუტატის, გია ცაგარეიშვილის შვილი: მედვედევს რაც მოსწონს, დუგინს რაც მოსწონს — ჩვენ ავტომატურად არ მოგვწონს, 2x2
-
გადახედვაახალგაზრდების ორგანიზებით, პარლამენტთან საპროტესტო აქცია დღეს 19 საათზე იგეგმება ახალგაზრდების ორგანიზებით, პარლამენტთან საპროტესტო აქცია დღეს 19 საათზე იგეგმება
-
გადახედვატაბიძეზე მომხდარი დაჭრის ფაქტზე ერთ პირს ბრალი წარუდგინეს ტაბიძეზე მომხდარი დაჭრის ფაქტზე ერთ პირს ბრალი წარუდგინეს
-
გადახედვარატომ გაუჩინარდნენ ევროპის მონადირე-შემგროვებლები რატომ გაუჩინარდნენ ევროპის მონადირე-შემგროვებლები
-
გადახედვასაფრანგეთმა აზერბაიჯანიდან კონსულტაციებისთვის ელჩი გაიწვია საფრანგეთმა აზერბაიჯანიდან კონსულტაციებისთვის ელჩი გაიწვია
კომენტარები