კვლევის თანახმად, ხელოვნური დამატკბობელი ასპარტამი შეიძლება გულის დაავადებების რისკს ზრდიდეს. მეცნიერებმა ახალი ქიმიური მექანიზმი აღმოაჩინეს, რომლითაც ეს ნივთიერება არტერიების გარსის დაზიანებას იწვევს.

მკვლევრები თაგვებს 12 კვირის განმავლობაში აძლევდნენ ასპარტამს იმ დოზით, რა დოზასაც მას სამი ქილა დიეტური გაზიანი სასმელი შეიცავს.

ექსპერიმენტში მონაწილე თაგვებიდან ნაწილს მეტაბოლიზმის მექანიზმი გენეტიკურად შეცვლილი ჰქონდა, რაც ორგანიზმში ინსულინის უკონტროლო ზემოქმედებას უწყობდა ხელს. მეცნიერებმა აღმოაჩინეს, რომ თაგვებში, რომლებმაც ასპარტამი მიიღეს (განსხვავებით თაგვებისგან, რომლებსაც ეს ნივთიერება არ მიუღიათ),ინსულინის დონე მაღალი იყო, რაც სისხლძარღვების ანთებასა და არტერიებში ცხიმოვანი ნადების დაგროვებას იწვევდა. ეს პროცესები გულის შეტევისა და ინსულტის რისკს ზრდის.

"ამ ეტაპზე მსგავსი შედეგები ადამიანებში დადასტურებული არ არის", — აღნიშნავს ჯეიმს ლაიპერი, ბრიტანეთის გულის ფონდის (BHF) კარდიოვასკულარული ფიზიოლოგი, რომელიც კვლევაში არ მონაწილეობდა — კვლევა ხაზგასმით აჩვენებს, რომ მნიშვნელოვანია დამატებითი კვლევები ჩატარდეს იმის გასარკვევად, ზრდის თუ არა ასპარტამი, ასევე ინსულინის დონეებზე მისი გავლენა, გულის დაავადებების რისკს".

ცნობისთვის, ხელოვნური დამატკბობლები ინსულინის დონის ცვლილებებთან აქამდეც დაუკავშირებიათ. მისი ზემოქმედების ბიოლოგიური მექანიზმი და ჯანმრთელობაზე შესაძლო გავლენა ბოლომდე შესწავლილი არ არის. სწორედ ამის გარკვევაა ახალი კვლევის მიზანი.

მეცნიერებმა CX3CL1 სახელწოდების სასიგნალო მოლეკულა გამოავლინეს, რომელიც ინსულინის დონის მატების პარალელურად უფრო აქტიურდებოდა. როდესაც თაგვებს CX3CL1-ის რეცეპტორები მოაშორეს, არტერიებში ცხიმოვანი ნადების დაგროვება შეჩერდა. ეს იმის დამატებითი მტკიცებულებაა, რომ CX3CL1 შეიძლება ადამიანებშიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებდეს გულის დაზიანების პროცესში; შესაბამისად, შესაძლოა, სამომავლოდ ეს ცოდნა ახალი სამკურნალო მეთოდების შესაქმნელად გამოვიყენოთ.

"არტერიებში სისხლის ნაკადი ძალიან სწრაფია, რაც იმას ნიშნავს, რომ ქიმიური ნივთიერებების უმეტესობა მალევე გამოირეცხებოდა გულის მუშაობასთან ერთად", — განმარტავს იხაი ცაო, შვედეთის სამეფო ინსტიტუტის სისხლძარღვთა ბიოლოგი — "რაოდენ გასაკვირიც არ უნდა იყოს, CX3CL1-ის შემთხვევაში ასე არ ხდება. ეს მოლეკულა სისხლძარღვების შიდა ზედაპირზე მაგრდება და მოქმედებას იწყებს. აქ ის მახის მსგავსად მუშაობს და მიმავალ იმუნურ უჯრედებს იჭერს".

ასპარტამ მიღებულ თაგვებში უარყოფითი ეფექტები იმით არის გამოწვეული, რომ ეს ნივთიერება შაქარზე დაახლოებით 200-ჯერ ტკბილია. ეს პირში და ნაწლავებში არსებული რეცეპტორების გააქტიურებას უნდა იწვევდეს, რაც ინსულინის ჭარბად გამოყოფას შეუწყობს ხელს. ეს პროცესი სისხლძარღვების ჯანმრთელობაზე იმოქმედებს და არტერიების შევიწროების რისკს გაზრდის. თავისთავად, დადასტურებული ჯერ არაა, მსგავსი რეაქციები ადამიანის ორგანიზმშიც ხდება თუ არა.

"ხელოვნური დამატკბობლები თითქმის ყველა საკვებში გვხვდება, ამიტომ აუცილებელია, რომ ჯანმრთელობაზე მათი გრძელვადიანი გავლენა უკეთ შევისწავლოთ", — აცხადებს ცაო.

ხელოვნური დამატკბობლებს ხშირად შაქრის უფრო ჯანსაღ ალტერნატივად იყენებენ ხოლმე, თუმცა ბოლო კვლევებმა ისინი კიბოს რისკთან და მომატებულ შფოთვასთან დააკავშირეს. ეს არ ნიშნავს, რომ შაქრის მოხმარებაზე გადასვლა ჯანმრთელობისთვის უკეთესი გამოსავალი იქნება.

ოლივერ ჯონსი, ავსტრალიის RMIT უნივერსიტეტის ქიმიკოსი, კვლევის რამდენიმე ასპექტს არ ეთანხმება:

"თუ ასპარტამი მართლაც ზრდის გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების რისკს (რასაც ეს ნაშრომი არ ადასტურებს), მაშინაც კი ეს რისკი ძალიან მცირე იქნებოდა ისეთ ფაქტორებთან შედარებით, როგორიცაა მაღალი ცხიმისა და შაქრის შემცველი დიეტა ან ფიზიკური აქტივობის ნაკლებობა," — განმარტავს ჯონსი — "ეს კვლევა არ გვაძლევს დამატებით საფუძველს, რომ დიეტური სასმელებისა და ასპარტამის გამო ვინერვიულოთ."

ამ ბიოლოგიურ მექანიზმში ბევრი ფაქტორია ჩართული, ამიტომ საკითხი დამატებით კვლევას საჭიროებს. კვლევა ინსულინისადმი განსაკუთრებით მგრძნობიარე თაგვებზე ჩატარდა, ნაშრომი მაინც აჩვენებს, როგორ შეუძლია ინსულინის მატებას სისხლძარღვების გარსის დაზიანება.

"მნიშვნელოვანია გავიგოთ, რა მექანიზმები იწვევს ათეროსკლეროზის გაძლიერებას, რადგან ეს ცოდნა აუცილებელია გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების პრევენციისა და მკურნალობისთვის," — წერენ მკვლევრები თავიანთ ნაშრომში.

კვლევა გამოცემაში Cell Metabolism გამოქვეყნდა.