როგორ ვწეროთ ფიცჯერალდივით
კვლევების თანახმად, მკრთალი განათება და დაბალსიხშირიანი ხმაური შემოქმედებითად აზროვნებაში შეიძლება დაგვეხმაროს.
სკოტ ფიცჯერალდი თითქმის ერთი დეკადის განმავლობაში წერდა თავის ნახევრად ავტობიოგრაფიულ რომანს, ნაზია ღამე. ნაწარმოები ლამის შეუზღუდავი პოტენციალის მქონე კაცის ფიზიკურ, ფინანსურ და მორალურ დაღმასვლას აღწერს. რომანზე მუშაობის პერიოდში ფიცჯერალდი და მისი მეუღლე, ზელდა, ხან საფრანგეთში, ხან შვეიცარიასა და ხანაც ამერიკაში ცხოვრობდნენ. უკანასკნელი 18 თვე კი ლა პეში, ბალტიმორის ჩრდილოეთით მდებარე ძველი, სოფლური ყაიდის სახლში გაატარეს. სანამ ზელდა მახლობელ კლინიკაში შიზოფრენიას მკურნალობდა, სკოტმა უძრავი ქონება თერნბულების ოჯახისგან იქირავა. ენდრიუ თერნბული, რომელიც მაშინ 11 წლის იყო, ფიცჯერალდის მის სახლში დარჩენის პერიოდს თავის ბიოგრაფიულ წიგნში, სკოტ ფიცჯერალდი, იხსენებს.
ლა პეში ცხოვრებისას მწერალი ჩაბნელებულ, არეულ ოთახებში მუშაობდა და გვერდზე ერთი ბოთლი ჯინი ედგა ხოლმე. ხშირად სეირნობდა და უკან დაბრუნებისას დაგროვილ იდეებს საწერ მაგიდაზე მიმოყრილ ფურცლებზე იწერდა. შიგადაშიგ თერნბულის შინ დამზადებული ღვინის დაგემოვნებაც უყვარდა.
"გაბრუებული და ფერმიხდილი, არეულ სახლში გამოკეტილი ფიცჯერალდი ხალათსა და პიჟამაში გამოწყობილი დახეტიალობდა ოთახიდან ოთახში და წიგნის სიუჟეტის განვითარების შესაძლო გზებზე ფიქრობდა", - იხსენებს თერნბული თავის წიგნში, - "კაბინეტში დაბრუნებულს, ნაფიქრალი თავისი მომრგვალებული, კოხტა კალიგრაფიით გადაჰქონდა ყვითელ, სტანდარტული ზომის ფურცლებზე. ერთხელ მუშაობა შევაწყვეტინე და სამუდამოდ ჩამებეჭდა გონებაში მისი თვალებიდან წამოსული სინათლე, მგრძნობიარედ მოკუმული ტუჩები, მისი ლიქიორით გაჟღენთილი აურა".
ერთ-ერთი მიზეზი, რატომაც ფიცჯერალდმა დროულად ვერ დაასრულა ნაზია ღამე, ისაა, რომ ზელდას მდგომარეობა უარესდებოდა. მაგრამ ალბათ გგონიათ, რომ დიდად არც ალკოჰოლის უდარდელად სმა და დღის ქაოტური განრიგი შეუწყობდა ხელს მის შემოქმედებით პროცესს.
თუმცა, ერთი კვლევა აჩვენებს, რომ იმგვარი არეული, ბნელი, ხმაურიანი, ალკოჰოლით სავსე გარემო, როგორიც ფიცჯერალდმა ლა პეში შეიქმნა, შემოქმედებითად აზროვნების წამახალისებელი შეიძლება იყოს.
სამეცნიერო გამოცემა Journal of Environmental Psychology-ში გამოქვეყნებული სტატიის მიხედვით, სიბნელე ან მკრთალი განათება თავისუფლად ფიქრს უწყობს ხელს, რაც, თავის მხრივ, მეტი იდეის დაბადების წინაპირობაა. უფრო ზუსტად, სუსტი განათება გონებას ოთახში არსებულ ნივთებზე ყურადღების გადატანისგან იცავს და ამ გზით შინაგან რეფლექსიასა და საქმეზე კონცენტრაციას აადვილებს.
მომდევნო კითხვა ისაა, საწერ მაგიდაზე ქაოსი სჯობს სუფევდეს თუ მოწესრიგებულობა მართალია, თუ შეზღუდული დრო გაქვთ, დალაგებული მაგიდა ყურადღების კონცენტრირებაში ალბათ მეტად დაგეხმარებათ, თუმცა ერთი მცირე ზომის კვლევამ ისიც აჩვენა, რომ არეულ მაგიდაზე მუშაობა ადამიანებს მეტად ორიგინალური იდეების დაბადებას უადვილებს.
მინესოტის უნივერსიტეტის კარლსონის სკოლის მენეჯმენტის პროფესორი და კვლევის ხელმძღვანელი, კეტლინ ვოსი წერს: "შემოქმედებითად აზროვნება ტრადიციის, წესრიგისა და დამკვიდრებული ნორმებისგან თავის დაღწევას მოითხოვს; უწესრიგო გარემო კი, როგორც ჩანს, სწორედ ამ მდგომარეობის მიღწევაში ეხმარება ადამიანებს".
შეგროვებული მონაცემები აგრეთვე ამართლებს იმ ადამიანების ქცევას, რომლებიც ზოგადად საწერ მაგიდებზე ამბობენ უარს და კაფეში მუშაობას ამჯობინებენ. დაბალსიხშირიანი, 50-დან 70-მდე დეციბელის დიაპაზონის ხმაური, რომელიც სწორედ კაფეებში გვხვდება ხოლმე, ოდნავ აღწევს ტვინში მიმდინარე მენტალურ პროცესში, რასაც, ერთ-ერთი კვლევის მიხედვით, ასოციაციური კავშირების პოვნისას აბსტრაქტული აზროვნების გაუმჯობესება შეუძლია. ამასთან, მაღალსიხშირიანი, დაახლოებით 80 დეციბელიანი ხმაური - როგორიც, მაგალითად, ჭურჭლის სარეცხ მანქანას შეიძლება ჰქონდეს - იმდენად ხელის შემშლელია, რომ, შეიძლება, უბრალო ფიქრიც კი საძნელო გახადოს.
რამდენიმე ისეთი გავლენიანი თანამედროვე შემოქმედის მსგავსად, როგორებიც დონა ტარტი, კვენტინ ტარანტინო, ჯორჯ მარტინი და ნილ გეიმანი არიან, ფიცჯერალდიც ხელით წერას ამჯობინებდა. ის საბეჭდ მანქანას მხოლოდ საბოლოო ვერსიის შესაქმნელად იყენებდა. მართალია, ახლა ცოტა ადამიანიღა წერს ხელით, მაგრამ ეს მეთოდი, შეიძლება, იდეების მოფიქრებას, სწავლასა და დამახსოვრებასაც ამარტივებდეს.
სხვა კვლევები აჩვენებს, რომ გასეირნება ან მაღალჭერიან ოთახში მუშაობაც ხელს უწყობს არაორდინალურ და აბსტრაქტულ აზროვნებას.
კიდე ერთი რჩევა: ოდნავ შეთვერით. ზომიერი ინტოქსიკაცია - როცა სისხლში ალკოჰოლის დონე 0.075-ს არ სცდება - აუმჯობესებს პრობლემათა გადაჭრის უნარს და, ცნობიერებისა და კოგნიციის ექსპერიმენტის მონაწილეთა თქმით, უეცარი შთაგონების გაჩენასაც უწყობს ხელს. იმავე კვლევაში უეცარი შთაგონების ფენომენმა ფხიზელ ცდისპირებში მნიშვნელოვნად ნაკლებად იჩინა თავი. ცხადია, ეს არ ნიშნავს, რომ საქმის შესრულებამდე რამდენიმე წუთით ადრე დათრობა ყოველთვის კარგი იდეაა. 1934 წლის დეკემბერში რედაქტორის, მაქსველ პერკინსისადმი მიწერილ წერილში ფიცჯერალდი ალკოჰოლის მიღებისას ზომიერების დაცვის აუცილებლობაზე საუბრობს: "მოთხრობა კი შეიძლება დაიწეროს ბოთლთან ერთად, მაგრამ რომანის დასაწერად გონებრივი სისხარტის შენარჩუნებაა საჭირო, რათა მოვლენათა განვითარების მთელი სისრულით დანახვა შეძლო".
ფიცჯერალდმა ნაზია ღამე ლა პეში ყოფნისას, 1933 წლის შემოდგომაზე, 37 წელს მიტანებულ ასაკში დაასრულა. რომანის წერის პერიოდში მისი მეუღლე ფსიქიკური აშლილობის მძიმე ფაზაში იმყოფებოდა, მამამისი გარდაიცვალა, თვითონ კი ტუბერკულოზმა ისე დააავადა, რომ კვირების განმავლობაში საწოლზე აჯაჭვავდა და მუშაობის უნარს ართმევდა. ამ დროისთვის მას უკვე გამოცდილი ჰქონდა თავბრუდამხვევი, მაგრამ სწრაფმავალი პოპულარობა, რომელსაც მან 23 წლის ასაკში დაწერილი წიგნით, სამოთხის ამ მხარეს, მოიპოვა. ახალი რომანი კი ფიცჯერალდს საზოგადოებისადმი და საკუთარი თავისადმი დაკარგული რწმენის აღდგენის იმედს უსახავდა.
პროფესიულ მარცხთან დაკავშირებული განცდები ფიცჯერალდმა ტრაგიკული გმირის, დიკ დაივერის პერსონაჟის შესაქმნელად გამოიყენა; მშობლებისადმი იმედგაცრუება - დიკისა და ნიკოლის ვერშემდგარი ურთიერთობის აღსაწერად; ლუის მორანთან თავისი სასიყვარულო რომანი - დიკისა და როუზმერი ჰოიტის აკრძალული სიყვარულის დასახატად; მეუღლის ავადმყოფობის აუტანელი რეალობა და მის და ედუარდ ჟოზეს შორის გაჩაღებული რომანის მოგონება კი ნიკოლის დაავადებისა და მისი ტომი ბარბანთან ურთიერთობის ამბად აქცია.
1938 წლის 9 ნოემბერს ფიცჯერალდმა ენდრიუ თერნბულის დას, რედკლიფის კოლეჯის მეორეკურსელ ფრენსისს, წერილი გაუგზავნა. გოგოს მწერლისთვის მხატვრული ლიტერატურის შექმნის საკუთარი პირველი მცდელობები გაეზიარებინა და საპასუხოდ ეს სიტყვები მიიღო:
"შენი გული უნდა გაიტანო გასაყიდად, შენი უძლიერესი ემოციები და არა - სადილზე მოსაყოლი, უმნიშვნელო ამბები, შენს სულს ძლივს რომ ეხება".
ასე წარმოედგინა ფიცჯერალდს ნამდვილი შემოქმედებითი პროცესი. შესაძლოა, ყველა ეს ხრიკი - განათება, ხმაურის დონე, ალკოჰოლი - დაგეხმაროს კიდეც, მაგრამ გარემო ვერაფრით შეძლებს გული შენ მაგივრად გადაუშალოს მკითხველს. როგორც ფიცჯერალდი თავისი წერილის ბოლოს ამბობს: "წერა იმ პროფესიათაგანია, რომელსაც გარჯა სჭირდება. შენ ხომ არასდროს დაინტერესდები ჯარისკაცით, რომელიც მხოლოდ ოდნავაა მამაცი?!".
-
გადახედვარუსეთმა ვოლოდიმირ ზელენსკი ძებნილად გამოაცხადა რუსეთმა ვოლოდიმირ ზელენსკი ძებნილად გამოაცხადა
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი ელჩებს: დაძაბულ ვითარებაში ვართ... ჩემი თხოვნაა, განხორციელდეს მაღალი დონის ვიზიტები მაისის ბოლომდე სალომე ზურაბიშვილი ელჩებს: დაძაბულ ვითარებაში ვართ... ჩემი თხოვნაა, განხორციელდეს მაღალი დონის ვიზიტები მაისის ბოლომდე
-
გადახედვააზერბაიჯანში დაკავებულ მედია ადვოკატს და ტელეკომპანიის დამფუძნებელს, არ აძლევენ საშუალებას, სასწრაფო ბიოფსია ჩაიტაროს აზერბაიჯანში დაკავებულ მედია ადვოკატს და ტელეკომპანიის დამფუძნებელს, არ აძლევენ საშუალებას, სასწრაფო ბიოფსია ჩაიტაროს
-
გადახედვადერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს დერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს
-
გადახედვააქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია აქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია
-
გადახედვასასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს სასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს
-
გადახედვაპრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო პრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო
-
გადახედვაკლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე! კლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე!
-
გადახედვასაქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა საქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა
-
გადახედვადღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია დღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია
-
გადახედვარა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე რა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე კობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე
-
გადახედვაკალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ" კალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ"
-
გადახედვამინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე მინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე
-
გადახედვაპოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI პოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI
-
გადახედვაპარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა პარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა
-
გადახედვა11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა 11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა
-
გადახედვაცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ ცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ
-
გადახედვასაფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ საფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ
-
გადახედვაგზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია გზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე კობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე
კომენტარები