ყველაფერი, რაც ტრიპოფობიის ამოუხსნელი მეცნიერების შესახებ ვიცით
ფსიქიატრი პაციენტს სთხოვს თავისი შიში დახატოს. 12 წლის გოგონასთვის ეს პირველი ვიზიტი არ არის ექიმთან. 3 წლის წინაც მოხვდა საავადმყოფოში, ოღონდ მაშინ მუცლის ტკივილი და გულისრევა აწუხებდა. მიზეზიც სხვა იყო: დედა და მამა განქორწინებას გეგმავდნენ. ფსიქიატრმა განქორწინებასთან დაკავშირებული შფოთვითი აშლილობის დიაგნოზი დაუსვა. შემდეგი 6 თვე ყოველდღე სვამდა წამალს და საბოლოოდ ყველაფერი მოწესრიგდა. ახლა კი სულ სხვანაირად არის: ბოლო 3 თვეა გაუგებარი და უმიზეზო შიშები დაეწყო.
გოგონა კალამს იღებს და მჭიდროდ, ერთმანეთის მიყოლებით წრეების ხატვას იწყებს. დაახლოებით იმის მსგავსს, როგორი ხვრელებიც რემონტისას მის სააბაზანოს კედლებს ჰქონდა.
შიში საფრთხის მიმართ ორგანიზმის ნორმალური ფიზიოლოგიური რეაქციაა. სულ სხვა რამაა ფობია, რომლისთვისაც დამახასიათებელია არაცნობიერი, მძაფრად გამოხატული, შფოთვის გამომწვევი მუდმივი შიშის განცდა. ფობიების მიზეზი განვითარების ევოლუციურ პრინციპებში, უპირობო რეფლექსებსა და ობიექტებთან დაკავშირებულ რწმენებსა თუ აღქმით მიკერძოებებში უნდა ვეძებოთ.
ტრიპოფობიის შესახებ ძალზე მწირი სამეცნიერო ინფორმაცია არსებობს, თუმცა ინტერნეტ-სივრცეში ის ერთ-ერთი ყველაზე განხილვადი სამედიცინო საკითხია. ტერმინი ბერძნულიდან სიტყვა-სიტყვით ნახვრეტების/ხვრელების შიშს ნიშნავს. კლინიკური დეფინიციით, ეს არის ღრმულების, განმეორებითი პატერნების, ამობერილობებისა და, ზოგადად, მსგავსი გამოსახულებების ძლიერი, გაუკონტროლებელი შიში.
ტრიპოფობიის პირველი კლინიკური შემთხვევა 1998 წელს ფრანგმა ფსიქიატრმა, რუფომ აღწერა სტატიაში გოგონა, რომელსაც ნასვრეტების ეშინოდა. შესაძლოა, ადამიანთა მსგავსი თვითგანცდების შესახებ აქამდეც ვიცოდით, უბრალოდ ამას ვერ ვხვდებოდით. 1984-86 წლებში ვილკინსმა გამოიკვლია ხელოვნების ნიმუშების დათვალიერებისას გამოწვეული ვიზუალური დისკომფორტის ფენომენი და მისი ექსპერიმენტებით დადგინდა, რომ მრავალგზის განმეორებითი ფორმებითა და ზოლიანი ხაზებით შექმნილი სურათები დამთვალიერებელში ემოციურ გაღიზიანებას იწვევდა. ეს მოვლენა ყველაზე ნათლად ეპილეფსიით და შაკიკით დაავადებულ ადამიანებშია გამოხატული.
ტრიპოფობიის კლინიკური სიმპტომები
კლინიკურად მისი სიმპტომები საკმაოდ მრავალფეროვანია: გაძლიერებული გულისცემა და მომატებული სუნთქვის რიტმი, მოხრჩობის შეგრძნება, გულისრევა, გაფითრება, ცივი ოფლი, პირის სიმშრალე, კანკალი, კანის "დაბურძგვლა", მძაფრი ზიზღის განცდა, ზოგადი დისკომფორტი.
ტრიპოფობიის კლინიკური ნიშნების უფრო ზუსტი კლასიფიცირებისათვის ლიმ და კოლეგებმა ე.წ. "ტრიპოფობიური კითხვარი" შექმნეს, რომელსაც დღეს უკვე აქტიურად იყენებენ პრაქტიკოსი ფსიქიატრები. კვლევის მიზანი ფენომენის უკეთ შესწავლა და მისი შფოთვით აშლილობასთან კავშირის დადგენა იყო. ექსპერიმენტების შედეგად გამოიკვეთა ტრიპოფობიის სუსტი კავშირი შფოთვით აშლილობებთან, რაც ზოგადად ფობიებისთვის მეტად უჩვეულოა: ეს უკანასკნელნი სწორედაც რომ შფოთვითი აშლილობის ერთ-ერთ სახეს წარმოადგენენ.
ტრიპოფობიას ფსიქიკურ დაავადებათა სახელმძღვანელოში ფობიათა ჩამონათვალში ვერ იპოვით, რადგანაც იგი თავისი არსით ვიზუალური დისკომფორტის ტიპს შეგვიძლია მივაკუთვნოთ. კლასიკური ფობიისგან განსხვავებით, ხშირად იგი შიშის ნაცვლად უფრო მეტად ზიზღით გამოვლინდება. ვლოკ-ბარნარდისა და შტეინის კვლევის მიხედვით, ადამიანებს ტრიპოფობიასთან ერთად ხშირად სხვა კლინიკური ფობიებიც აქვთ გამოხატული. ზოგჯერ იგი როგორც ცალკე აღებული სიმპტომი ისე გვხვდება დეპრესიის ან შფოთვითი აშლილობის თანმდევად.
რა შეიძლება იყოს ტრიპოფობიის მიზეზი?
ერთ-ერთი მოსაზრებით, მსგავსი ტიპის სურათები შხამიან არსებებთან, უფრო კონკრეტულად კი მათი კანის მოხატულობასთან ასოცირდებოდა. სწორედ ეს იწვევდა შემდგომში არარაციონალურ შიშს. აქედან გამომდინარე ჩნდებოდა კითხვა: განვითარების რა ეტაპზე აკავშირებდა ადამიანი შხამიან არსებებსა და ტრიპოფობიურ სურათებს ერთმანეთთან? სკოლამდელი ასაკის ბავშვებში ჩატარებულმა კვლევამ ამ კითხვას პასუხი ვერ გასცა. თუკი ამგვარი ამოუხსნელი შიშის მიზეზი ევოლუციურად იყო დეტერმინირებული, მას ქვეცნობიერად უნდა ეჩინა თავი. მარტივად რომ ვთქვათ: ბავშვებს, რომელთაც დიდი ინფორმაცია არ გააჩნდათ შხამიან არსებებზე, ტრიპოფობიური სურათების დათვალიერებისას მაინც უნდა შეშინებოდათ. ეს კი ასე არ მოხდა. ლოგიკურიც არის: თუ მსგავსი კორელაცია ნამდვილად არსებობდა, ევოლუციურად იგი უფრო მოგვიანებით, ზრდასრულ ასაკში უნდა გაჩენილიყო.
კუპფერისა და ლის თეორიის მიხედვით, ამ ფობიის მიზეზი არა შხამიანი არსებების, არამედ პარაზიტებისა და კანის ინფექციური დაავადებების შიში უნდა იყოს. შესაბამისი კვლევებით აღნიშნული მოსაზრების ფაქტობრივი მტკიცებულების მიღებაც გახდა შესაძლებელი, თუმცა ეს უფრო მეტად კვლევის ავტორთა ინტერპრეტაციაა. მათი მოსაზრებით, ტრიპოფობიის მიღმა რეალურად კანის დაავადებების თავიდან არიდების მექანიზმი იმალება, რადგანაც მსგავსი ტიპის ინფექციების კლინიკური ნიშნები ერთგვარ ტრიპოფობიურ სურათებს მოგაგონებთ.
იამადამ და სასაკიმ აქამდე არსებული სამეცნიერო კვლევები გააანალიზეს და ახალი ჰიპოთეზა ჩამოაყალიბეს: ტრიპოფობიურ გამღიზიანებელზე პასუხი ზოგადად კანის პათოგენებისგან თავის არიდების მექანიზმია. მკლევართა ჰიპოთეზა თანხვედრაშია აქამდე არსებულ მოსაზრებებთან, მაგრამ წარმოდგენილი ფაქტობრივი მტკიცებულება საკმარისი არ არის საბოლოო დასკვნის გასაკეთებლად. ამ დრომდე ვერ ხერხდება ტრიპოფობიისა და კანის დაავადებების ერთმანეთთან უფრო მეტად ლოგიკური, რაციონალური გზით დაკავშირება. ვარაუდის დონეზე ამ ჰიპოთეზას არსებობის უფლება მაინც აქვს.
მკურნალობა და პასუხგაუცემელი კითხვები
მოცემულ მომენტში ტრიპოფობია მკურნალობას არ ექვემდებარება. თუ იგი თან ერთვის სხვა სახის ფსიქიატრიულ დაავადებას და გამოხატულია ფობიის (და არა ზიზღის) სიმპტომების სახით, ძირითადი მკურნალობა და ფსიქოთერაპია ტრიპოფობიურ ჩივილებსაც ასუსტებს.
შემდგომი კვლევები პასუხს გასცემს ამ მოვლენის ირგვლივ არსებულ კითხვებს: ზიზღი თუ შიშია მწვავე ჩივილების გამომწვევი? მკურნალობის როგორი სტრატეგიები უნდა გამოვიყენოთ ამგვარი განსხვავების მქონე პაციენტებთან? რა ზიანის გამოწვევა შეუძლია ტრიპოფობიას, როგორც დამოუკიდებელ დაავადებას? თუ იგი ევოლუციურად მოგვყვება, რატომ გამოიხატება ზოგ ადამიანში ზიზღის და ზოგში კი შიშის სახით?
P.S. ერთ-ერთ ბოლო ვიზიტზე, 12 წლის გოგონამ ექიმს ასეთი რამ უთხრა: "ნასვრეტებიან პურს ვერ ვჭამ და ჟოლოს წვენს ვერ ვსვამ. მათი ტექსტურა ჩემში ზიზღს იწვევს და ამის წარმოდგენაზეც კი მაკანკალებს".
შესაძლოა, ტრიპოფობიის გამომწვევი მხოლოდ ვიზუალური გამღიზიანებელი არც იყოს.
-
გადახედვა13 წლის გოგოს გაუპატიურების ბრალდებით, მამა დააკავეს — მედია 13 წლის გოგოს გაუპატიურების ბრალდებით, მამა დააკავეს — მედია
-
გადახედვაროგორი ამინდი იქნება 2 მაისამდე როგორი ამინდი იქნება 2 მაისამდე
-
გადახედვარუსეთმა კოსმოსში ბირთვული იარაღის გატანის აკრძალვას მხარი არ დაუჭირა რუსეთმა კოსმოსში ბირთვული იარაღის გატანის აკრძალვას მხარი არ დაუჭირა
-
გადახედვაOn.ge-ის 10 ქვიზი, რომელიც აპრილში მოგიმზადეთ და შეიძლება გამოგრჩა On.ge-ის 10 ქვიზი, რომელიც აპრილში მოგიმზადეთ და შეიძლება გამოგრჩა
-
გადახედვა28 მაისიდან, საქართველოს მოქალაქეებს შეეძლებათ უვიზოდ იმოგზაურონ ჩინეთში 28 მაისიდან, საქართველოს მოქალაქეებს შეეძლებათ უვიზოდ იმოგზაურონ ჩინეთში
-
გადახედვაანა წითელაძე: ყველა ის ადამიანი, ვინც ცდილობს, რომ შინაარსობრივი კითხვა დასვას, გამოაძევეს. ასრულებენ რუსულ დავალებას ანა წითელაძე: ყველა ის ადამიანი, ვინც ცდილობს, რომ შინაარსობრივი კითხვა დასვას, გამოაძევეს. ასრულებენ რუსულ დავალებას
-
გადახედვაზენდეია მუსიკის ინდუსტრიაში დაბრუნებას არ გამორიცხავს ზენდეია მუსიკის ინდუსტრიაში დაბრუნებას არ გამორიცხავს
-
გადახედვაამერიკული ავიაკომპანია 101 წლის ქალს შეცდომით 1 წლის ბავშვად არეგისტრირებს ამერიკული ავიაკომპანია 101 წლის ქალს შეცდომით 1 წლის ბავშვად არეგისტრირებს
-
გადახედვასალომე სამადაშვილი: საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრს ბრიუსელში უკანასკნელ გაფრთხილებას მისცემენ სალომე სამადაშვილი: საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრს ბრიუსელში უკანასკნელ გაფრთხილებას მისცემენ
-
გადახედვაანრი ოხანაშვილმა კომიტეტის სხდომის დარბაზი სალომე სამადაშვილს და თამარ კორძაიასაც დაატოვებინა ანრი ოხანაშვილმა კომიტეტის სხდომის დარბაზი სალომე სამადაშვილს და თამარ კორძაიასაც დაატოვებინა
-
-
გადახედვაალექსი პეტრიაშვილს ფიზიკური დაზიანებები არ აღენიშნება, ის დროებითი დაკავების იზოლატორშია — სახალხო დამცველის აპარატი ალექსი პეტრიაშვილს ფიზიკური დაზიანებები არ აღენიშნება, ის დროებითი დაკავების იზოლატორშია — სახალხო დამცველის აპარატი
-
გადახედვაქართველი დიპლომატები საზოგადოებას: მოგიწოდებთ - დადგეთ იქ, სადაც დღეს თქვენი შვილები დგანან! ქართველი დიპლომატები საზოგადოებას: მოგიწოდებთ - დადგეთ იქ, სადაც დღეს თქვენი შვილები დგანან!
-
გადახედვარუსული კანონის საკომიტეტო განხილვა კამათის ფონზე მიმდინარეობს — ანრი ოხანაშვილმა გიორგი ვაშაძე და ლევან ბეჟაშვილი დარბაზიდან გააძევა რუსული კანონის საკომიტეტო განხილვა კამათის ფონზე მიმდინარეობს — ანრი ოხანაშვილმა გიორგი ვაშაძე და ლევან ბეჟაშვილი დარბაზიდან გააძევა
-
გადახედვასამხარაძე აქციის მონაწილეებს: დაგცინით, გათრევთ და გთანგავთ! სამხარაძე აქციის მონაწილეებს: დაგცინით, გათრევთ და გთანგავთ!
-
გადახედვაპარლამენტში უსაფრთხოების ყვითელი დონე მოქმედებს, ონლაინმედიის წარმომადგენლებს შენობაში კვლავ არ გვიშვებენ პარლამენტში უსაფრთხოების ყვითელი დონე მოქმედებს, ონლაინმედიის წარმომადგენლებს შენობაში კვლავ არ გვიშვებენ
-
გადახედვა28 აპრილს აქციაზე, 23 საათისთვის, დაახლოებით 100 000 ადამიანი იყო — აგიხსნით, როგორ დავთვალეთ 28 აპრილს აქციაზე, 23 საათისთვის, დაახლოებით 100 000 ადამიანი იყო — აგიხსნით, როგორ დავთვალეთ
-
გადახედვალომჯარია მერიის განცხადებაზე: რა “არასანქცირებული” მიტინგი?! ასეთი ტერმინი მხოლოდ რუსეთს აქვს ლომჯარია მერიის განცხადებაზე: რა “არასანქცირებული” მიტინგი?! ასეთი ტერმინი მხოლოდ რუსეთს აქვს
-
გადახედვასაია: არ არსებობს მშვიდობიანი აქციის დაშლის კანონისმიერი წინაპირობა საია: არ არსებობს მშვიდობიანი აქციის დაშლის კანონისმიერი წინაპირობა
-
გადახედვათბილისის მერია აცხადებს, რომ რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქცია არასანქცირებულია თბილისის მერია აცხადებს, რომ რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქცია არასანქცირებულია
-
გადახედვაწიწაკის სპრეის გამოყენების გამო, აქციის მონაწილეების ნაწილი შეუძლოდ გახდა წიწაკის სპრეის გამოყენების გამო, აქციის მონაწილეების ნაწილი შეუძლოდ გახდა
კომენტარები