რა სიტუაციებში ღირს ინტუიციის ნდობა
ხშირად გვეუბნებიან, რომ თავში პირველად რა პასუხიც ამოგვიტივტივდება, მას უნდა ვენდოთ. მაგრამ კვლევათა შედეგები აჩვენებენ, რომ გარკვეულ შემთხვევებში ინტუიციას აყოლა გამართლებული სულაც არაა.
ისეთ სიტუაციებში, როცა გამოცდას ვაბარებთ ან სამსახურში გამოცხადებულ ვაკანსიაზე საუკეთესო კანდიდატურის შერჩევას ვცდილობთ, ხშირად ინტუიციაზე დაყრდნობით ვიღებთ ხოლმე გადაწყვეტილებებს. ღირს ამ ინსტიქტზე აყოლა, თუ სკეპტიციზმის გამოჩენა უფრო გონივრულია?
როცა კითხვაზე პასუხი წამიერად ჩნდება თავში, ამ მოვლენას ნობელის პრემიის ლაურეატი, ქცევითი ეკონომიკის სპეციალისტი, დანიელ კანემანი სისტემა 1-ს ან სწრაფ ფიქრს უწოდებს. ამის საპირისპიროდ, შედარებით ნელი და განსჯაზე დაფუძნებული სისტემა 2 ტიპის ფიქრისას ჩვენ დასკვნის გამოტანამდე გაცნობიერებულად განვიხილავთ შესაძლო ვარიანტებს.
ინტუიციას, ზოგადად, ცუდი რეპუტაცია აქვს, რადგან ითვლება, რომ ის არავითარ ფაქტობრივ ან რაციონალურ ცოდნას არ ეფუძნება. გაცილებით ლოგიკური ჩანს, რომ სწორ პასუხამდე ყველა შესაძლო ვარიანტის სიფრთხილით აწონ-დაწონვა მიგვიყვანს. თუმცა ასე ყოველთვის სულაც არ ხდება. ჩვენი წინათგრძნობა ყოველთვის უსაფუძვლო არაა. ეს გრძნობა, შეიძლება, სიტუაციის სწრაფად შეფასების უნარს ეყრდნობოდეს. ჩვენ ამას ყოველთვის ვერ ვაცნობიერებთ, მაგრამ ტვინი გამუდმებით ადარებს ჩვენს აწმყოსეულ სიტუაციას წარსული სიტუაციების მოგონებებს. ასე რომ, როცა გადაწყვეტილება, ერთი შეხედვით, ინტუიციურია, სინამდვილეში, ის წლობით დაგროვილ გამოცდილებას ეფუძნება ხოლმე.
სწრაფი ფიქრის მინუსი ისაა, რომ ჩვენ ათობით ისეთი კოგნიტური მიკერძოების გავლენის ქვეშ ვართ, რომლებსაც შეუძლიათ, არასწორი პასუხი აგვარჩევინონ. მაგალითად, ადამიანებს ზედმეტი ოპტიმიზმი გვახასიათებს; ჩვენ მარტივი გამოსავალი უფრო გვხიბლავს; ისეთ ინფორმაციას ვამჩნევთ და ვიმახსოვრებთ, რომელიც ჩვენს მსოფლმხედველობას ემთხვევა; და იმ გზაზე სიარულის გაგრძელება გვირჩევნია, რომელშიც უკვე დრო და ფული დავაბანდეთ.
მაგალითად ავიღოთ სამსახურში ასაყვანად ჩატარებული ინტერვიუები. იმის მიუხედავად, რომ კომპანიების უმრავლესობა კვლავ ამ მეთოდს იყენებს, მრავალი მონაცემით დასტურდება, რომ სტანდარტული ინტერვიუ საუკეთესო კანდიდატურის შერჩევის ეფექტიანი გზა სულაც არაა. ასეთ დროს ძალიან ბევრი კოგნიტური მიკერძოება ახდენს ჩვენზე ზეგავლენას. ის ადამიანები, რომლებიც ყველაზე მეტად მოგვწონს და "ვგრძნობთ", რომ კარგად მოერგებიან პოზიციას, ხშირად ისინი არიან, ვინც ყველაზე მეტად გვგვანან ჩვენ და არა ისინი - ვინც ყველაზე კარგად გაართმევენ თავს დაკისრებულ მოვალეობებს. მაგრამ ამ ყველაფრის მიუხედავად, არის შემთხვევები, როცა სწრაფი ფიქრი სარგებლის მომტანი და ლოგიკურიც კია.
ზოგ ადამიანს უკეთ გამოსდის ინტუიციური განსჯა, ზოგს კი - უარესად. ამ საკითხზე ჩატარებული კვლევების მეტა-ანალიზი აჩვენებს, რომ, სამწუხაროდ, ჩვენ ჩვენი ინტუიციის სიზუსტის შეფასება არც ისე კარგად გამოგვდის - თუ ფიქრობ, რომ კარგ ინტუიციას ფლობ, ეს, შეიძლება, სიმართლე სულაც არ იყოს.
ასე რომ, როცა ინტუიცია კონკრეტული გზის არჩევას გთავაზობს, ღირს, სიტუაცია ცივი გონებით შეაფასო. ასეთ დროს კარგი იქნება, თუ საკუთარ თავს მსგავსი ტიპის შეკითხვებს დაუსვამ: რამდენად ხარ მოქცეული კოგნიტური მიკერძოების გავლენის ქვეშ? რა არგუმენტები არსებობს საპირისპირო არჩევნის გასამყარებლად? ამ სფეროში რაიმე გამოცდილებას ფლობ? გადაწყვეტილებას სწრაფად იმიტომ ხომ არ იღებ, რომ ამ პროცესის თავიდან მოშორება გსურს? გაქვს იმის ფუფუნება, რომ დაიცადო და ნახო, როგორ განვითარდება მოვლენები?
არსებობს ფენომენი, რომელსაც პირველადი ინსტიქტის ცდომილება ჰქვია. ესაა იმის რწმენა, რომ ინსტიქტური პასუხი, როგორც წესი, სწორი არის ხოლმე. ამ ლოგიკის თანახმად, მაგალითად ტესტის წერისას, ის პასუხი უნდა აირჩიო, რომელიც პირველად მოგივიდა თავში და მოგვიანებით აზრი არ უნდა შეიცვალო. მაგრამ რამდენადაა ეს სწორი ტაქტიკა? პენსილვანიის ოლბრაიტის კოლეჯის ფსიქოლოგებმა სტუდენტების მიერ ტესტებში არჩეული პასუხები იმის მიხედვით გააანალიზეს, თუ რამდენად თავდაჯერებულები იყვნენ ეს სტუდენტები თავდაპირველი ინტუიციით გაცემული პასუხების სისწორეში და რა ლოგიკით ხელმძღვანელობდნენ იმ შემთხვევებში, როცა პასუხებს მიუბრუნდნენ და აზრი შეიცვალეს.
კარგი ამბავი ისაა, რომ სტუდენტები ერთობ ზუსტად აფასებდნენ თავიანთ დაურწმუნებლობას პასუხის არჩევისას. უმრავლეს შემთხვევაში, როცა მათ პასუხი შეცვალეს, ეს სწორი გადაწყვეტილება იყო. მაგრამ როცა ყველაზე ნაკლებად იყვნენ დარწმუნებულები პასუხის სისწორეში, მაგრამ მაინც არ შეცვალეს ის, ნახევარზე მეტ შემთხვევაში ეს არასწორი გადაწყვეტილება აღმოჩნდა. ასე რომ, მთავარია, არა თავდაპირველი ინსტიქტის დაჯერება, არამედ - იმ ინსტიქტისა, რომელიც გკარნახობს, რამდენად დარწმუნებული ხარ არჩეული ვერსიის სისწორეში.
როცა სტუდენტებს ასწავლეს, თითოეული პასუხისადმი თავიანთი დარწმუნებულობის დონე შეეფასებინათ და მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეეცვალათ პასუხი, თუ ეს დონე დაბალი აღმოჩნდებოდა, მათი შედეგები გაუმჯობესდა.
როგორც ჩანს, ზოგჯერ მართლაც გამართლებულია გადაწყვეტილებების მიღებისას წინათგრძნობაზე დაყრდნობა - ოღონდ მხოლოდ მაშინ, როცა შენი ინსტიქტი გეუბნება, რომ გაკეთებულ არჩევანში თავდაჯერებული შეგიძლია იყო.
-
გადახედვარუსეთმა ვოლოდიმირ ზელენსკი ძებნილად გამოაცხადა რუსეთმა ვოლოდიმირ ზელენსკი ძებნილად გამოაცხადა
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი ელჩებს: დაძაბულ ვითარებაში ვართ... ჩემი თხოვნაა, განხორციელდეს მაღალი დონის ვიზიტები მაისის ბოლომდე სალომე ზურაბიშვილი ელჩებს: დაძაბულ ვითარებაში ვართ... ჩემი თხოვნაა, განხორციელდეს მაღალი დონის ვიზიტები მაისის ბოლომდე
-
გადახედვააზერბაიჯანში დაკავებულ მედია ადვოკატს და ტელეკომპანიის დამფუძნებელს, არ აძლევენ საშუალებას, სასწრაფო ბიოფსია ჩაიტაროს აზერბაიჯანში დაკავებულ მედია ადვოკატს და ტელეკომპანიის დამფუძნებელს, არ აძლევენ საშუალებას, სასწრაფო ბიოფსია ჩაიტაროს
-
გადახედვადერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს დერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს
-
გადახედვააქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია აქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია
-
გადახედვაქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ ქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ
-
გადახედვასასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს სასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს
-
გადახედვაპრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო პრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო
-
გადახედვაკლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე! კლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე!
-
გადახედვასაქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა საქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა
-
გადახედვაჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე
-
გადახედვარა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე რა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე კობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე
-
გადახედვაკალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ" კალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ"
-
გადახედვამინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე მინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე
-
გადახედვაპარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა პარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა
-
გადახედვა11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა 11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა
-
გადახედვაცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ ცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ
-
გადახედვასაფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ საფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ
-
გადახედვაგზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია გზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე კობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე
კომენტარები