რისი თქმა შეუძლია რორშახის მელნის ლაქების ტესტს ჩვენზე
ფსიქოლოოგიის სფეროდან ცოტაა ისეთი გამოგონება, რომელიც ისე იქცა პოპკულტურის ნაწილად, როგორც ეს ჰერმან რორშახის საყოველთაოდ ცნობილმა მელნის ლაქების ტესტმა მოახერხა. მსგავსი პოპულარობის მიუხედავად, ის დღემდე იწვევს აზრთა სხვადასხვაობას ფსიქოლოგებს შორის.
მაინც რას წარმოადგენს რორშახის მელნის ლაქების ტესტი? მოკლედ რომ ვთქვათ, ესაა მელნით შექმნილი გამოსახულებების მქონე ბარათების დასტა, თითოეული გამოსახულება კი რაიმე ფიგურისა და მისი სარკისებური ანარეკლის მთლიანობას შეადგენს.
"ამ ტესტის შესახებ პირველად კლინიკური ფსიქოლოგიის სწავლებისას გავიგე", — წერს დოქტორი მაიკ დრეიტონი, — "მე მელნიანი ლაქებით დაფარული ბარათები მაჩვენეს და მკითხეს, რის გამოსახულებებს ვხედავდი მათზე". დრეიტონი იხსენებს, რომ მისთვის ეს პროცესი მკითხაობას უფრო ჰგავდა, ვიდრე მეცნიერულ ფსიქომეტრულ ტესტირებას. თუმცა ტესტის შედეგების ინტერპრეტირებამ მისი ხასიათის შემაძრწუნებლად ზუსტი სურათი დახატა: "მან ჩემზე ისეთი რაღაცების დადგენა შეძლო, რაც დედაჩემისთვისაც კი სიახლე იქნებოდა. იმ დღიდან მოყოლებული ამ მეთოდის — მართალია, სკეპტიკური — თუმცა მაინც დიდი ქომაგი გავხდი".
ფსიქოლოგები რორშახს პროექციულ ტესტს უწოდებენ. მის უკან მდგარი მთავარი იდეა ისაა, რომ, როდესაც ადამიანი ბუნდოვან, გაურკვეველ გამოსახულებას უყურებს, გონება მთელი ძალით ცდილობს, მას რაიმე მნიშვნელობა მიაწეროს. ამ დროს ეს მნიშვნელობა ტვინის მიერ გენერირდება. ამგვარად, შეკითხვაზე, "რას ხედავთ სურათზე?", პასუხის გაცემისას ადამიანი, სინამდვილეში, საკუთარი თავის შესახებ ამბობს რაღაცას; გვანახებს, როგორ აღიქვამს მის გარშემო არსებულ რეალობას.
აღსანიშნავია, რომ თავად ტესტის გამომგონებელს, ჰერმან რორშახს ეს მეთოდი ადამიანის ხასიათის ტიპის დადგენის საშუალებად არ განუზრახავს. ბავშვობაში პატარა ჰერმანი იმდენად იყო გატაცებული თამაშით, სახელად კლეკსოგრაფია, რომ მისთვის მეტსახელად კლეკიც კი შეურქმევიათ. თამაშის წესების თანახმად, მოთამაშეებს უნდა შეეგროვებინათ ბლოტოგრაფიული გამოსახულებების მქონე ბარათები, რომლებიც ადგილობრივ მაღაზიებში იყიდებოდა და შემდეგ მელნის ლაქებით გამოწვეული ასოციაციების დამხარებით ამბები გამოეგონებინათ.
უკვე მოზარდობაში რორშახმა ფსიქიატრიის შესწავლა დაიწყო და ჯერ კიდევ სტუდენტობისას, 1918 წელს, აღმოაჩინა, რომ შიზოფრენიით დაავადებული ადამიანების ასოციაციები ბლოტოგრაფიულ მელნის ლაქებზე რადიკალურად განსხვავდებოდა ჩვეულებრივი ადამიანების ასოციაციებისაგან. ამის შედეგად მან რორშახის ტესტი შეადგინა როგორც შიზოფრენიის აღმომჩენი საშუალება, ერთგვარი დიაგნოსტიკური ხელსაწყო.
ეს ტესტი ადამიანის პიროვნული თვისებების დამდგენ მეთოდად პირველად მხოლოდ 1939 წელს გამოიყენეს. თავად რორშახი თავისი გამოგონების ამ ფორმით გამოყენებისადმი სიცოცხლის ბოლომდე სკეპტიკურად განწყობილი დარჩა.
დავა ტესტის სანდოობისა და უტყუარობის შესახებ მისი შექმნის დღიდან დაიწყო და ამ დრომდე გრძელდება. დღესდღეობით ფსიქოლოგთა დიდი ნაწილი ამ ტესტს უაზრობად, აბსურდად მიიჩნევს.
ტესტის ირგვლივ არსებული კრიტიკული შეხედულებები ორ შენიშვნაზე კონცენტრირდება. პირველი შენიშვნის თანახმად, პაციენტების მიერ აღქმული გამოსახულების ინტერპრეტაციისას ანგარიშგასაწევია თავად გამომცდელი ფსიქოლოგის ქვეცნობიერიც. მაგალითად, პაციენტმა ლაქაში ბიუსჰალტერი რომ დაინახოს, კაცმა ფსიქოლოგმა, შეიძლება, ეს სექსუალური დატვირთვის ასოციაციად აღიქვას; ქალმა ფსიქოლოგმა კი, შეიძლება, ეს პასუხი როგორც რიგითი სამოსი, ისე გააანალიზოს.
მეორე მიზეზი, რის გამოც რორშახის ტესტს აკრიტიკებენ, მის სანდოობას უკავშირდება. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, რთულია განვსაზღვროთ, რაზე დაყრდნობით შეგვიძლია ვამტკიცოთ, რომ ეს ტესტი სწორად ზომავს იმას, რის გასაზომადაც დაიწყეს მისი გამოყენება. რორშახი ხაზგასმით ამბობდა, რომ ეს ტესტი რაღაც ტიპის — ძირითადად, შიზოფრენიისთვის ნიშნეული — აშლილობის გამოსავლენად უნდა გამოყენებულიყო და ამასთან დაკავშირებით დიდი დისკუსია არასოდეს გამართულა. მაგრამ ის, თუ რამდენად ზუსტად ზომავს ეს ტესტი ადამიანის ხასიათის ტიპს, უკვე სადავოა.
თავად დრეიტონიც სკეპტიკურად უყურებს რორშახის ტესტის სანდოობას, თუმცა მიაჩნია, რომ ის თერაპიაში სასარგებლო იარაღია, რადგან ადამიანს თვითრეფლექციისკენ უბიძგებს და მის შინაგან სამყაროზე დიალოგის დაწყების საშუალებას იძლევა.
დრეიტონი რორშახის ტესტის ეფექტიანად გამოყენების მაგალითს გვიზიარებს:
28 წლის იურისტი სამანტა ბედნიერ ქორწინებაშია. მან და მისმა ქმარმა გასულ წელს გადაწყვიტეს, რომ შვილის ყოლა სურდათ. სამანტამ ახლახანს აღმოაჩინა, რომ ფეხმძიმედაა. რორშახის ტესტი ქალს ლიდერის უნარების გამოსამუშავებელი პროგრამის ფარგლებში ჩაუტარდა. ქვემოთ ნაჩვენებ სურათზე გამოსახული მელნის ლაქაზე მას ეს ასოციაციები გაუჩნდა:
"ვხედავ ორ ადამიანს, რომლებიც ერთმანეთს უყურებენ. სურათზე მათი თავების, ხელებისა და ფეხების გარჩევაა შესაძლებელი... ამ ადამიანებს შორის არის დიდი ქვაბი, რომელშიც ისინი საჭმელს ამზადებენ. ცენტრში გამოსახულ ლაქას ორ გულს ვამსგავსებ; შესაძლოა, ეს იმას გამოხატავს, რომ მათ ერთმანეთი უყვართ...
"ცენტრში არსებული წითელი საგანი პეპელას მაგონებს. ვიცი, სულელურად ჟღერს და ასე ალბათ ჩემი ორსულობის გამო ვფიქრობ, თუმცა სურათის ორივე ნაპირას არსებული წითელი ლაქები ახალშობილ ბავშვებს ჰგავს, ჯერაც მიერთებული ჭიპლარით. ის ორი ადამიანი მშობლები უნდა იყვნენ, რომლებსაც ბავშვის საწოლი უჭირავთ. ნახეთ, გვერდით საბანიც კი ჩანს...
"შუაში წითელი ლაქა მათი შეერთებული გულები და ბავშვია. შესაძლებელია, ბავშვისთვის ჩხუბობენ, თამაშში ბაწარს რომ ექაჩებიან ხოლმე, აი, მასე. ეს ჩემს ყოფილ სამუშაოს მაგონებს, რომელიც წლებია, არც კი გამხსენებია. მშობლები გაყრის პროცესში არიან და იმაზე დავობენ, ბავშვი ვის დარჩება. ღმერთმა არ ქნას, ეს მე დამემართოს!.."
დრეიტონის თქმით, სამანტა გაწონასწორებული, თავდაჯერებული და წარმატებული ქალია. მის ცხოვრებაში ახლა უბედნიერესი მომენტი დგას. აშკარაა, რომ მისი ახლანდელი ცხოვრების დეტალები მელნის ლაქებზეც პროექტირდება. სამანტას პასუხებიდან ნათლად იხატება შეხმატკბილებული ურთიერთობისა და სიყვარულის თემატიკა. ორი ადამიანის ერთობლივი საქმიანობა (ქვაბში საკვების მორევა) მინიშნებაა მის ორსულობაზე. ამ თემას განავრცობს მისი მომდევნო პასუხებიც - ის ახალშობილებისა და დედ-მამის გამოსახულებას ხედავს, რომელთაც ხელში ბავშვის საწოლი უჭირავთ.
შფოთვა სამანტას ბედნიერი გრძნობების საპირისპირო მხარეა და მისი ემოციების დინამიკას ააშკარავებს. მის მონათხრობში ჩანს, თუ როგორ აღელვებს შესაძლო კონფლიქტი პარტნიორთან, როცა ლაქებში დაშორებული წყვილის შვილისათვის ბრძოლის ეპიზოდს ხედავს.
ეს ანალიზი სამანტას ტესტის პასუხების ინტერპრეტაციის მცირე ნაწილია. დრეიტონი მიიჩნევს, რომ ამ ასოციაციურმა ბმებმა გამოააშკარავეს ქალის ის შინაგანი ფსიქოლოგიური მდგომარება, რომელიც მის პირად თუ პროფესიულ ცხოვრებაზე გამუდმებით ზემოქმედებს.
-
გადახედვააქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია აქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია
-
გადახედვაქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ ქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ
-
გადახედვასასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს სასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს
-
გადახედვაპრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო პრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო
-
გადახედვაკლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე! კლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე!
-
გადახედვასაქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა საქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა
-
გადახედვაჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე
-
გადახედვადღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია დღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია
-
გადახედვარა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე რა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე კობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე
-
გადახედვაკალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ" კალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ"
-
გადახედვამინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე მინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე
-
გადახედვაპარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა პარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა
-
გადახედვა11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა 11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა
-
გადახედვაცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ ცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ
-
გადახედვასაფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ საფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ
-
გადახედვაგზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია გზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია
-
-
გადახედვაპოლიციამ გმირთა მოედანზე, რამდენიმე წუთის წინ, სამი ადამიანი დააკავა პოლიციამ გმირთა მოედანზე, რამდენიმე წუთის წინ, სამი ადამიანი დააკავა
-
გადახედვაჩაკვეტაძე: არაფერი არ დგას ჩვენს ხალხზე მაღლა, გაიწვიეთ ეს კანონი ჩაკვეტაძე: არაფერი არ დგას ჩვენს ხალხზე მაღლა, გაიწვიეთ ეს კანონი
-
გადახედვაპოლიცია ცდილობს, გმირთა მოედანზე მოძრაობა გახსნას — სამართალდამცველები აქციის მონაწილეების მიმართ ძალას იყენებენ პოლიცია ცდილობს, გმირთა მოედანზე მოძრაობა გახსნას — სამართალდამცველები აქციის მონაწილეების მიმართ ძალას იყენებენ
კომენტარები