7 უმნიშვნელოვანესი წიგნი წარსულის პანდემიებზე
თუ დაავადებათა გავრცელების შესახებ ისტორიული კონტექსტისა და სამეცნიერო ინფორმაციის მიღება გსურთ, ამ წიგნების გაცნობა კარგი დასაწყისი იქნება.
სანამ სამყარო ახალი კორონავირუსის შესაჩერებელ ბრძოლაშია ჩაბმული, ამ ნაშრომებით შეგვიძლია გავიხსენოთ, რომ ადამიანები ათასწლეულებია, სწრაფად გავრცელებად, საშიშ დაავადებებს უპირისპირდებიან.
1. ქოლერა
მოჩვენების რუკა: ლონდონის ყველაზე შემაძრწუნებელი ეპიდემიის ამბავი — და როგორ შეცვალა მან მეცნიერება, ქალაქები და თანამედროვე სამყარო, — სტივენ ჯონსონი
1854 წლის აგვისტოში მრავალი ღარიბი ლონდონელი "მოულოდნელად გახდა ცუდად და კვდომა იწყო. მათი სიმპტომები მოიცავდა მუცლის ტკივილს, ღებინებას, ნაწლავურ სპაზმს, დიარეასა და წყურვილის დაუოკებელ სურვილს. რასაც უნდა გამოეწვია ეს მდგომარეობა, ის სწრაფი იყო — სწრაფად კლავდა (ზოგჯერ შეყრიდან 12 საათშიც კი) და სწრაფად ვრცელდებოდა ახალ მსხვერპლებზე", — ვკითხულობთ დევიდ ქუამენის რეცენზიაში. ჯონსონის ტექსტი ლონდონისთვის ქოლერის ყველაზე საშინელ ეპიდემიას შთამბეჭდავად და დეტალურად აღწერს. "24 საათში 70 ფატალური შემთხვევა დაფიქსირდა, უმეტესობა ღარიბულ დასახლებებში, და კიდევ ასობით ადამიანი იყო საფრთხეში".
2. შიდსი
ბენდი კი განაგრძობდა დაკვრას: პოლიტიკა, ხალხი და შიდსის ეპიდემია, — რენდი შილტსი
როგორც შილტსი თავისი მრავალი ლიტერატურული ჯილდოს მფლობელი, 1987 წლის წიგნის პროლოგში წერს, "ამერიკაში შიდსის გავრცელების პირველი ხუთი წელი სახელმწიფოებრივი უუნარობით გამოწვეული დრამაა, რომელიც არასაჭირო სიკვდილთა ფონზე მიმდინარეობდა". მწერალი აკრიტიკებს ამერიკის ადგილობრივ და ფედერალურ მთავრობებს, მეცნიერებს, მედიას, პოლიტიკოსებსა და გეი თემთა ლიდერებს. "ამ ამბის მოყოლა მნიშვნელოვანია იმისთვის, რომ მსგავსი რამ აღარასდროს, არავისთან და არსად აღარ განმეორდეს", — აღნიშნავს ის.
3. ებოლა
ცხელი ზონა: შემაძრწუნებელი ნამდვილი ისტორია ებოლა ვირუსის წარმოშობის შესახებ, — რიჩარდ პრესტონი
"რიჩარდ პრესტონის ჩამთრევი ახალი დოკუმენტური თრილერის სცენები ისეთ სურათებს ბადებს გონებაში, როგორიც მხოლოდ ფილმებში გინახავთ", — წერს მიჩიკო კაკუტანი თავის 1994 წლის რეცენზიაში, — "ამ ამბის ყველაზე საშიში ნაწილი ისაა, რომ ეს სცენები ნოველისტის ან სცენარისტის წარმოსახვის ნაყოფს არ წარმოადგენს. ისინი ჟურნალისტის, რიჩარდ პრესტონის მიერ თვეების განმავლობაში შეკრებილ მასალას ეყრდნობა. პრესტონმა მიზნად დაისახა, აღეწერა ის ახალი მომაკვდინებელი ვირუსები, რომლებიც, როგორც ჩანს, აფრიკის ტროპიკული ტყეებიდან ვრცელდებიან და, ამასთან, მოეყოლა იმ ქალებისა და კაცების შესახებ, რომლებიც ცდილობენ, იქამდე შეაკავონ ვირუსები, სანამ ისინი შიდსის მსგავსად გავრცელდებიან ფართო მასებში".
4. გრიპი
გრიპი: ისტორია 1918 წლის დიდი გრიპის პანდემიის შესახებ და ვირუსის გამომწვევი მიზეზების ძიება, — ჯინა კოლატა
"1918 წლის შემოდგომაზე, როცა ევროპაში ომი თითქმის დასრულებული იყო, სამყაროს საშინელი ჭირი დაატყდა თავს. ხალხი მას ესპანურ გრიპს უწოდებდა, თუმცა ამ უვნებელ სახელს დაავადებისთვის ხელი არ შეუშლია, მოეკლა ორჯერ უფრო მეტი ადამიანი, ვიდრე დიდმა ომმა შეიწირა", — წერს დევიდ პაპინუ სამედიცინო რეპორტიორის, კოლატას წიგნის რეცენზიაში, — "მხოლოდ აშშ-ში იმ ზამთარს ნახევარ მილიონამდე ადამიანმა გაჭირვებით ამოუშვა უკანასკნელი სუნთქვა, რადგან ინფექცია პირდაპირ ფილტვებიდან აცლიდა მათ სიცოცხლეს". შესაძლებელია, რომ ასეთი მომაკვდინებელი გრიპი დღესაც დაბრუნდეს? — ეს წიგნი იმ მეცნიერებზეა, რომელთაც აღელვებთ ამის შესაძლებლობა და, როგორც კოლატა წერს, "ისინი ნამდვილად არ წყვეტენ ნერვიულობას".
5. მალარია
ცხელება: როგორ მართავს მალარია კაცობრიობას 500,000 წლის განმავლობაში, — სონია შაჰი
"სონია შაჰის საოცარი ძალისხმევის შედეგად შექმნილი ნამუშევარი მალარიის ისტორიაზე დაგარწმუნებთ, რომ ჩვენი კოლექტიური ბედისწერის რეალური საუნდტრეკი სინკოპალური წუილი-დარტყმა, წუილი დარტყმაა — ხმა, რომელსაც ადამიანისა და კოღოს მარადიული ორთაბრძოლა გამოსცემს", — წერს აბიგეილ ცუგერი გაზეთ The Times-ში.
6. შავი ჭირი
შორეული სარკე: დამღუპველი მე-14 საუკუნე, — ბარბარა თაქმენი
1978 წლის კრიტიკულად აღიარებულ ტექსტში თაქმენი ამტკიცებს, რომ მეთოთხმეტე საუკუნის დამანგრეველ ძალთაგან ბევრი — ომი, რელიგიური სქიზმები, შავი ჭირი — მეოცე საუკუნეში თავიდან გადათამაშდა. წიგნის სათაურიც სწორედ ამ იდეის გამოხატულებაა.
7. ყვავილი
ამერიკის ყვავილი: 1755-82 წლების დიდი ეპიდემია, — ელიზაბეტ ა. ფენი
"ამერიკის რევოლუციას ჩრდილოეთ ამერიკაში ყვავილის გავრცელება დაემთხვა, რამაც ამოჟლიტა მოსახლეობა და შეცვალა ისტორიის კურსი", — წერს საგაზეთო მიმომხილველი, ჯენეტ მესლინი, — "იმ მრავალფეროვან წყაროებზე დაყრდნობით, რომელთაც მისის ფენის ბრწყინვალე კვლევა იყენებს, ნათელი ხდება, რომ ეპიდემიას რევოლუციური ომის ამბავში უმნიშვნელო დანამატად განიხილავდნენ.
მაგრამ ამჯერად ასე არ მომხდარა: ფენი სრულიად ფოკუსირებულია დაავადებაზე, მის გავრცელებასა და მისით გამოწვეულ მნიშვნელოვან შედეგებზე".
-
გადახედვასაჩხერელი გელა ნადირაძე, რომელიც აქციაზე გაუჩინარდა, საავადმყოფოში ნაცემი იპოვეს საჩხერელი გელა ნადირაძე, რომელიც აქციაზე გაუჩინარდა, საავადმყოფოში ნაცემი იპოვეს
-
გადახედვაახლობლები ეძებენ აქციაზე საჩხერიდან ჩამოსულ კაცს — მას, სავარაუდოდ, სპეცრაზმმა სცემა ახლობლები ეძებენ აქციაზე საჩხერიდან ჩამოსულ კაცს — მას, სავარაუდოდ, სპეცრაზმმა სცემა
-
გადახედვადანიგანი: მოვუწოდებთ საქართველოს მთავრობას, კვლავ დაადასტუროს ერთგულება საქართველოს ევროატლანტიკური მომავლის მიმართ დანიგანი: მოვუწოდებთ საქართველოს მთავრობას, კვლავ დაადასტუროს ერთგულება საქართველოს ევროატლანტიკური მომავლის მიმართ
-
გადახედვაღოღობერიძე: ჩვენ გავიმარჯვებთ და ამ საქართველოში იმათთვისაც იქნება ღირსეული ადგილი, ვინც დღეს, სხვადასხვა მიზეზების გამო, სხვაგვარად ფიქრობს! ღოღობერიძე: ჩვენ გავიმარჯვებთ და ამ საქართველოში იმათთვისაც იქნება ღირსეული ადგილი, ვინც დღეს, სხვადასხვა მიზეზების გამო, სხვაგვარად ფიქრობს!
-
გადახედვალანა ღოღობერიძე: გგონიათ, წყლის ჭავლით და რეზინის ტყვიებით შეძლებთ ამ საუკუნეებით გამოწრთობილი სულისკვეთების ჩაკვლას? ლანა ღოღობერიძე: გგონიათ, წყლის ჭავლით და რეზინის ტყვიებით შეძლებთ ამ საუკუნეებით გამოწრთობილი სულისკვეთების ჩაკვლას?
-
გადახედვარუსული კანონის მოწინააღმდეგეები გმირთა მოედნის პიკეტირებას გეგმავენ — საპროტესტო აქცია ჩატარდება პარლამენტთანაც რუსული კანონის მოწინააღმდეგეები გმირთა მოედნის პიკეტირებას გეგმავენ — საპროტესტო აქცია ჩატარდება პარლამენტთანაც
-
გადახედვაკაცს, რომელმაც ლილოს მოვაჭრე შეკვეთით მოკლა, უვადო პატიმრობა შეეფარდა კაცს, რომელმაც ლილოს მოვაჭრე შეკვეთით მოკლა, უვადო პატიმრობა შეეფარდა
-
გადახედვასაპარლამენტო ოპოზიციის ბრიფინგი პარლამენტის დაკეტილ ჭიშკართან და მათი მთავარი გზავნილები ხელისუფლებას საპარლამენტო ოპოზიციის ბრიფინგი პარლამენტის დაკეტილ ჭიშკართან და მათი მთავარი გზავნილები ხელისუფლებას
-
-
გადახედვარამდენიმე სიმართლე, რისთვისაც თვალის გასწორება მოგიწევთ თქვენი პარპაშის დასრულებამდე — ჯაფარიძე ოცნებას რამდენიმე სიმართლე, რისთვისაც თვალის გასწორება მოგიწევთ თქვენი პარპაშის დასრულებამდე — ჯაფარიძე ოცნებას
-
გადახედვაპარლამენტმა გააუქმა პლენარული სხდომა, გაუქმებულია საგარეო საქმეთა მინისტრის მოხსენებაც — რა ხდება პარლამენტმა გააუქმა პლენარული სხდომა, გაუქმებულია საგარეო საქმეთა მინისტრის მოხსენებაც — რა ხდება
-
გადახედვასაქართველოს დასავლური კურსი საფრთხეშია — აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი საქართველოს დასავლური კურსი საფრთხეშია — აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი
-
გადახედვარა ვიცით თვალის არეში დაჭრილი ახალგაზრდა კაცის მდგომარეობაზე რა ვიცით თვალის არეში დაჭრილი ახალგაზრდა კაცის მდგომარეობაზე
-
გადახედვააქციაზე დაშავებული 8 ადამიანის ჰოსპიტალიზაცია გახდა საჭირო — ჯანდაცვის სამინისტრო აქციაზე დაშავებული 8 ადამიანის ჰოსპიტალიზაცია გახდა საჭირო — ჯანდაცვის სამინისტრო
-
გადახედვაახალგაზრდა კაცი თვალის არეშია დაჭრილი სავარაუდოდ, რეზინის ტყვიით ახალგაზრდა კაცი თვალის არეშია დაჭრილი სავარაუდოდ, რეზინის ტყვიით
-
გადახედვამოვუწოდებთ შსს-ს, უარი თქვას კანონსაწინააღმდეგო, ღირსების შემლახავ ძალადობრივ პრაქტიკაზე — საია მოვუწოდებთ შსს-ს, უარი თქვას კანონსაწინააღმდეგო, ღირსების შემლახავ ძალადობრივ პრაქტიკაზე — საია
-
გადახედვაპარლამენტში უსაფრთხოების წითელი დონე ამოქმედდა პარლამენტში უსაფრთხოების წითელი დონე ამოქმედდა
-
გადახედვამამუკა მდინარაძე: აღმოჩნდა, რომ 12-მილიმეტრიანი თიაქრით დავდიოდი, ამიტომ ვერ ვიყავი დღეს, ჩათვალეთ, 84-ე ხმა ჩემია მამუკა მდინარაძე: აღმოჩნდა, რომ 12-მილიმეტრიანი თიაქრით დავდიოდი, ამიტომ ვერ ვიყავი დღეს, ჩათვალეთ, 84-ე ხმა ჩემია
-
გადახედვა"მნიშვნელოვანია აქციის მონაწილეები არ გაცდნენ მშვიდობიანი შეკრების უფლების ფარგლებს" — სახალხო დამცველი "მნიშვნელოვანია აქციის მონაწილეები არ გაცდნენ მშვიდობიანი შეკრების უფლების ფარგლებს" — სახალხო დამცველი
-
გადახედვაფოტოებში: აქციაზე დაშავებული მშვიდობიანი დემონსტრანტები ფოტოებში: აქციაზე დაშავებული მშვიდობიანი დემონსტრანტები
-
გადახედვაფონ დერ ლაიენი: დიდი შეშფოთებით ვაკვირდები საქართველოში არსებულ ვითარებას და ვგმობ ძალადობას თბილისის ქუჩებში ფონ დერ ლაიენი: დიდი შეშფოთებით ვაკვირდები საქართველოში არსებულ ვითარებას და ვგმობ ძალადობას თბილისის ქუჩებში
კომენტარები