მარტივი ჭეშმარიტებები, რომლებიც ბევრს თავს უხერხულად აგრძნობინებს
იუვალ ნოახ ჰარარი თანამედროვე ისრაელელი ისტორიკოსი და ავტორია, რომლის წიგნებიც და გამოსვლებიც, ბოლო რამდენიმე წელია, მთელი მსოფლიოს მასშტაბით დიდი პოპულარულობით სარგებლობს.
ფართო საზოგადოებამ ის გაიცნო წიგნით საპიენსი — კაცობრიობის მოკლე ისტორია, რომელშიც მოთხრობილია ადამიანის, როგორც ჩვენი პლანეტის ყველაზე წარმატებული სახეობის სრული ისტორია პრეისტორიული ხანიდან დღემდე. წიგნი მსოფლიო ბესტსელერია და 50-მდე ენაზე არის თარგმნილი. სულ მალე ის ქართველი მკითხველისთვისაც იქნება ხელმისაწვდომი და ჩვენც გავიგებთ, თუ რატომ მოჰყვა გლობალური აჟიოტაჟი ამ ავტორისა და წიგნის გამოჩენას. რას წერს ჰარარი ისეთს, რის გამოც საპიენსი ბოლო დროის ერთ-ერთ ყველაზე პროვოკაციულ ნაშრომად მიიჩნევა?
გთავაზობთ რამდენიმე ამონარიდს ავტორის მონოლოგიდან. ეს მოსაზრებები ზოგისთვის აქამდეც ცხადი, თავისთავადი ჭეშმარიტებაა, მაგრამ, ბევრისთვის ახლადაღმოჩენილი სიმართლე, რომელიც თავს უხერხულად აგრძნობინებს.
"ადამიანები სამყაროს იმიტომ ვმართავთ, რომ ორმაგ რეალობაში ვცხოვრობთ. ყველა სხვა ცხოველი ობიექტურ რეალობაში ცხოვრობს. მათი რეალობა ისეთი მატერიალური საგნებისგან შედგება, როგორიცაა მდინარე, ხე, ლომი, ან სპილო. ჩვენც, ადამიანებიც, ობიექტურ რეალობაში ვცხოვრობთ. ჩვენს სამყაროშიც არსებობს მდინარეები, ხეები, ლომები და სპილოები, მაგრამ, საუკუნეთა განმავლობაში, ობიექტურ რეალობას გამოგონილი რეალობის შრე დავაშენეთ. რეალობა, რომელიც ისეთი გამოგონილი საგნებისგან შედგება, როგორებიცაა ერები, ღმერთები, ფული, კორპორაციები."
"ადამიანის გარდა, ყველა სხვა ცხოველი თავის საკომუნიკაციო სისტემას მხოლოდ რეალობის აღსაწერად იყენებს. შიმპანზემ შეიძლება თქვას: "შეხედეთ, იქ ლომია! გავიქცეთ!" ან "შეხედეთ, ბანანის ხე! წამოდით, ბანანი ვჭამოთ!" მაგრამ, ადამიანები ენას მხოლოდ რეალობის აღსაწერად კი არა, ახალი რეალობების, გამოგონილი რეალობების შესაქმნელადაც იყენებენ. ადამიანს შეუძლია თქვას: "შეხედეთ, ცაში ღმერთია! თუ იმას არ იზამთ, რასაც მე გეტყვით, სიკვდილის შემდეგ ღმერთი დაგსჯით და ჯოჯოხეთში გაგგზავნით". თუ ჩემს გამოგონილ ამ ამბავს ყველა დაიჯერებთ, მაშინ, თქვენ საერთო ნორმები, კანონები და ფასეულობები გექნებათ და თანამშრომლობას შეძლებთ. ეს მხოლოდ ადამიანებს შეუძლიათ. შიმპანზეს რამდენიც არ უნდა დაჰპირდეთ, სიკვდილის შემდეგ, შიმპანზეების სამოთხეში მოხვდები და იქ შენი კეთილი საქმეების სანაცვლოდ უამრავ ბანანს მიიღებ, თუ ახლა ბანანს მომცემო, ბანანის დათმობაზე ვერასდროს დაიყოლიებთ. ამ ამბავს არც ერთი შიმპანზე არ დაიჯერებს. მხოლოდ ადამიანებს სჯერათ ასეთი ამბების და ამიტომაც ვმართავთ სამყაროს, მაშინ როცა შიმპანზეები ზოოპარკებსა და კვლევით ლაბორატორიებში არიან დამწყვდეულნი."
"მაგალითად, სამართლებრივი სფერო განვიხილოთ. დღეს მსოფლიოს სამართლებრივ სისტემათა უმეტესობა ადამიანის უფლებების რწმენაზეა დაფუძნებული, მაგრამ, რა არის ადამიანის უფლებები? ადამიანის უფლებები, ღმერთის და სამოთხის მსგავსად, მხოლოდ ჩვენ მიერ გამოგონილი ამბავია. ის ობიექტური რეალობა არ არის; ეს უფლებები ჰომო საპიენსის ბიოლოგიური შემადგენელი არ არის. ადამიანის სხეული რომ გავკვეთოთ, შიგნით გულს, თირკმლებს, ნეირონებს, ჰორმონებს, დნმ-ს აღმოვაჩენთ, მაგრამ ვერანაირ უფლებებს იქ ვერ ვნახავთ. უფლებები მხოლოდ ბოლო რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში ჩვენ მიერ გამოგონილ და გავრცელებულ ამბებში გვხვდება. ისინი შეიძლება ძალიან დადებითი და კარგი, მაგრამ მაინც გამოგონილი ამბებია."
"იგივე შეიძლება ითქვას პოლიტიკაზე. თანამედროვე პოლიტიკის ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორები სახელმწიფოები და ერებია, მაგრამ, რა არის სახელმწიფო და ერი? არც ერთი და არც მეორე ობიექტური რეალობა არ არის. მთა ობიექტური რეალობაა, შეგვიძლია დავინახოთ, შევეხოთ, მისი სუნიც კი ვიგრძნოთ. მაგრამ ერი ან სახელმწიფო — მაგალითად, ისრაელი, ირანი, საფრანგეთი, ან გერმანია — მხოლოდ ჩვენ მიერ გამოგონილი ამბავია, რომელსაც ძალიან შევეჩვიეთ."
"არც ფულია ობიექტური რეალობა. მას ობიექტური ღირებულება არ გააჩნია. ავიღოთ ეს მწვანე ქაღალდის ნაგლეჯი, დოლარის კუპიურა. შეხედეთ — მას ღირებულება არ გააჩნია. ის არ იჭმევა, არ ისმევა, არ ჩაიცმება, მაგრამ, ამ დროს გამოდიან დიდი მეზღაპრეები — გავლენიანი ბანკირები, ფინანსთა მინისტრები, პრემიერმინისტრები — და ძალიან დამაჯერებელ ამბავს გვიყვებიან: "ამ მწვანე ქაღალდის ნაგლეჯს ხედავთ? მას 10 ბანანის ფასი აქვს." თუ ამას მე, თქვენ და ყველა დაიჯერებს, მაშინ ეს მართლა იმუშავებს. ამ ღირებულების არმქონე ქაღალდის ნაგლეჯს სუპერმარკეტში წავიღებ, სრულიად უცნობ, აქამდე უნახავ ადამიანს გავუწოდებ და სანაცვლოდ ნამდვილ ბანანებს მივიღებ, რომლებიც იჭმება. ეს საოცრებაა. შიმპანზეებთან ეს ვერასდროს იმუშავებს. რა თქმა უნდა, შიმპანზეებსაც შეუძლიათ რაღაცები გაცვალონ: "კარგი, შენ ქოქოსი მომეცი, მე ბანანს მოგცემ". ეს შესაძლებელია, მაგრამ უსარგებლო ქაღალდს მაძლევ და ჩემგან ბანანს ითხოვ? "გამორიცხულია! შენ მე ვინ გგონივარ, ადამიანი?"
მონოლოგის მსგავსად, ჰარარის წიგნებშიც ბევრი ისეთი რამ შეგხვდებათ, რომლის კითხვის დროსაც, როგორც ავტორი წერს, მკითხველი სავარძელში უხერხულად იშმუშნება.
საპიენსი — კაცობრიობის მოკლე ისტორია ქართულ ენაზე ნოემბერში გამოიცემა და მისი შეძენა წიგნის მაღაზიებსა და სულაკაურის გამომცემლობის ვებგვერდზე შეგეძლებათ.
-
გადახედვარუსეთმა ვოლოდიმირ ზელენსკი ძებნილად გამოაცხადა რუსეთმა ვოლოდიმირ ზელენსკი ძებნილად გამოაცხადა
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი ელჩებს: დაძაბულ ვითარებაში ვართ... ჩემი თხოვნაა, განხორციელდეს მაღალი დონის ვიზიტები მაისის ბოლომდე სალომე ზურაბიშვილი ელჩებს: დაძაბულ ვითარებაში ვართ... ჩემი თხოვნაა, განხორციელდეს მაღალი დონის ვიზიტები მაისის ბოლომდე
-
გადახედვააზერბაიჯანში დაკავებულ მედია ადვოკატს და ტელეკომპანიის დამფუძნებელს, არ აძლევენ საშუალებას, სასწრაფო ბიოფსია ჩაიტაროს აზერბაიჯანში დაკავებულ მედია ადვოკატს და ტელეკომპანიის დამფუძნებელს, არ აძლევენ საშუალებას, სასწრაფო ბიოფსია ჩაიტაროს
-
გადახედვადერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს დერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს
-
გადახედვააქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია აქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია
-
გადახედვაქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ ქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ
-
გადახედვასასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს სასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს
-
გადახედვაპრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო პრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო
-
გადახედვასაქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა საქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა
-
გადახედვაჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე
-
გადახედვადღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია დღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია
-
გადახედვარა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე რა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე კობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე
-
გადახედვაკალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ" კალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ"
-
გადახედვამინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე მინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე
-
გადახედვაპარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა პარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა
-
გადახედვა11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა 11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა
-
გადახედვაცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ ცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ
-
გადახედვასაფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ საფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ
-
გადახედვაგზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია გზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე კობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე
კომენტარები