როგორ გავუმკლავდეთ პანდემიური სტრესის და სეზონური დეპრესიის ორმაგ შემოტევას
შემოდგომის დასასრულს ბევრი ადამიანი განიცდის სეზონური აფექტური აშლილობის სინდრომით გამოწვეულ დეპრესიას. წლევანდელ ზამთარს მოსალოდნელია, რომ ამ აშლილობისკენ მიდრეკილი ადამიანების დეპრესიული ფონი პანდემიის მდგომარეობამ კიდევ უფრო გაამწვავოს. The New York Times-ის ჟურნალისტი, ჯეინ ბროუდი ამ ფენომენსა და მასთან გამკლავების გზებზე საკუთარ გამოცდილებაზე დაყრდნობით გვიყვება.
შემოდგომის სეზონზე, დღის ხანგრძლივობის მკვეთრი შემცირებისას, იმ საშემოდგომო აქტივობების მიმართ, რომლებიც წარსულში დიდ სიამოვნებას მანიჭებდა, ენთუზიაზმის საგრძნობი კლება შევნიშნე. მაგალითად, აღარ მახალისებდა ისეთი საშინაო პროექტები, როგორიცაა კერვა, ქარგვა, ახალი რეცეპტებით გემრიელი კერძების მომზადება, წიგნების კითხვა თუ მეგობრების მიერ შემოთავაზებული ფილმების ყურება.
ამგვარი მოწყენილობის მიზეზს მალევე მივხვდი — ეს შეგრძნებები პანდემიის მიერ გამოწვეულ შეზღუდვებსა და იზოლაციას უკავშირდებოდა.
შემოდგომის სეზონმა ძალიან შეამცირა დისტანციურად გამართული სოციალური ღონისძიებებისა და შეკრებების რაოდენობა. ადამიანები ვეღარ ახერხებენ მეგობრებთან თუ ოჯახის წევრებთან ერთად სეირნობას, ღია ცის ქვეშ წახემსებას, ვარჯიშს თუ სახლის გარეთ მუშაობას. ეს ყველაფერი იწვევს ისეთ გრძნობას, თითქოს საკუთარ ცხოვრებაზე კონტროლი დავკარგეთ.
ძალიან რთულია, ცხოვრების ხალისი და ენთუზიაზმი შევინარჩუნოთ მაშინ, როდესაც მხოლოდ შეზღუდულად ვახერხებთ იმ ადამიანებთან სოციალიზებას, რომლებსაც ჩვენი განწყობის გამოკეთება შეუძლიათ. ასევე, ჩვენი ენთუზიაზმის დაქვეითებას დიდწილად იწვევს ის ფაქტიც, რომ ვეღარ ვესწრებით ჩვენთვის საინტერესო კულტურულ თუ სპორტულ ღონისძიებებს, რომლებიც მონოტონური რუტინიდან ცოტა ხნით თავის დაღწევაში დაგვეხმარებოდა.
პანდემიის მიერ გამოწვეულ აურაცხელ პროფესიულ, საგანმანათლებლო, ეკონომიკურ თუ სოციალურ შეფერხებასთან შეგუება იმ ადამიანებისთვისაც კი რთული აღმოჩნდა, რომლებიც ზოგადად არ არიან მიდრეკილნი დეპრესიისა თუ მელანქოლიისკენ. შესაბამისად, მათთვის, ვინც სეზონურ დეპრესიას ისედაც განიცდის, წლევანდელი გვიანი შემოდგომისა და ზამთრის მოკლე დღეები, შესაძლოა, კიდევ უფრო პირქუშნი გამოდგნენ.
სეზონური აშლილობის სინდრომს, რომელიც ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში მცხოვრებლებს შემოდგომაზე, დღის სინათლის კლებასთან ერთად უმწვავდებათ, ბევრი ისეთი სიმპტომი ახასიათებს, რომლებიც კლინიკური დეპრესიისთვისაცაა ნიშნეული. ასეთი სიმპტომებია: ღრმა სევდიანობა, გადაჭარბებული დაღლილობის შეგრძნება, კონცენტრაციის ნაკლებობა, ზედმეტი ძილიანობა, საყვარელი საქმიანობებისადმი ინტერესის დაკარგვა და სახამებლის და შაქრის შემცველი საკვებისკენ მიდრეკილება, რასაც თან ახლავს წონაში მატება.
"ეს ზამთარი სეზონური აფექტური აშლილობის მქონე ადამიანებისთვის განსაკუთრებით მძიმე იქნება, რადგან ისინი სტრესული მოვლენებისადმი ზოგადად მეტად მგრძნობიარენი არიან", — ამბობს კელი როჰანი, ფსიქოლოგიის მეცნიერების პროფესორი ვერმონტის უნივერსიტეტში, — "ამის ნიშნები ჯერ კიდევ გასულ მარტს, სეზონური აფექტური აშლილობის მქონე 26 ადამიანის კვლევისას შევნიშნეთ. მათთან ყოველ კვირას გვქონდა ინტერვიუ, რამაც აჩვენა, რომ მას შემდეგ, რაც კარანტინის შედეგად ყველაფერი დაიხურა, ცუდი განწყობისა და დეპრესიის მაჩვენებელი მათში საგრძნობლად გაიზარდა".
ზოგადად, სეზონური აფექტური აშლილობის სიმპტომები ზაფხულისთვის ქრება ხოლმე, თუმცა, დოქტორი როჰანი ამბობს, რომ 2020 წლის ზაფხულში პაციენტებმა სრულად გამოჯანმრთელება ვერ შეძლეს, რადგან გამძაფრებული სტრესული ფონის გამო სიმპტომები ზამთრის შემდეგაც გაუგრძელდათ. ეს სუბკლინიკური სეზონური აშლილობის კლინიკურ აშლილობაში გადაზრდის საფრთხეს აჩენს მათ შემთხვევაშიც, ვინც ნორმალურ პირობებში მდგომარეობასთან გამკლავებისთვის საჭირო რესურსებს ფლობს.
დოქტორი როზენთალი, რომელმაც 1980-იან წლებში პირველად განსაზღვრა სეზონური აფექტური აშლილობის სიმპტომები, აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით ამბობს, რომ სირთულეებთან გასამკლავებლად, უპირველეს ყოვლისა, მათი გააზრებაა საჭირო. მისი თქმით, სეზონური აშლილობის სინდრომის მქონე ადამიანებისთვის ყველაზე სასარგებლო იქნება 20 წუთით ან ნახევარი საათით მზის სინათლის ან მისი ხელოვნური შემცვლელის მიღება. სინათლის სტანდარტული რაოდენობა, რაც ადამიანმა უნდა მიიღოს, 10 000 ლუქსია. სინათლის საჭირო დოზის მისაღებად სპეციალური მოწყობილობის, "ლაითბოქსის" სიახლოვეს ჯდომაც კი საკმარისი შეიძლება იყოს. ასევე, რეკომენდებულია საძინებელ ოთახში განთიადის სინათლის სიმულატორის გამოყენება.
სეზონური აშლილობის სიმპტომთა დასაძლევად კიდევ ერთი კარგი საშუალება დილაობით 20 წუთით სასეირნოდ გასვლა ან ძაღლის გასეირნებაა. სეირნობა, ზოგადად, განწყობის გამოკეთებისთვის ერთობ სასარგებლოა. ამასთან, არსებითად მნიშვნელოვანია სისტემატური ვარჯიშისა და მზის სინათლის კომბინაციაც. ეს გვეხმარება, დავუკავშირდეთ ჩვენს გარემოს და ბუნებას — არა მარტო სინათლეს, არამედ ჩიტებს, ხეებს, ცხოველებს — რაც ჩვენთვის სოციალური იზოლაციის ანტიდოტად შეიძლება იქცეს.
როზენთალთან საუბრისას გამახსენდა, როგორ ვახერხებდი კარგი განწყობის შენარჩუნებას პანდემიის პირველ თვეებში: ვცდილობდი, ყოველდღე შემემჩნია რაღაც კარგი და სასიამოვნო — მაგალითად, სამეზობლოში გაზრდილი ხეები, ახლად აყვავებული ყვავილები ეზოებში, ჩემი ძაღლის სხვა ძაღლებთან თამაში. საღამოობით კი სხვა მრავალ ადამიანთან ერთად ტაშს ვუკრავდი სამედიცინო თუ სხვა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი მომსახურების სფეროებში მომუშავე პერსონალს, რომლებიც საკუთარ სიცოცხლეს აყენებდნენ საფრთხის ქვეშ საზოგადოების კეთილდღეობისთვის.
"ნუ გამოწურავთ ხალისს თქვენი ცხოვრებიდან", — ჩემი სიტყვების დასტურად აღნიშნა დოქტორმა როზენთალმა, — "ყოველდღე სიხარულს უნდა ვგრძნობდეთ. ეს ინვესტიცია კარგ შედეგს გამოიღებს". ის ასევე გვთავაზობს ისეთი ონლაინ კურსების გავლას, რომელთა დახმარებითაც სამკაულების გაკეთებას, ხატვას ან ინსტრუმენტზე დაკვრას ვისწავლით. ასევე, არ უნდა შევწყვიტოთ ურთიერთობა ადამიანებთან. მაგალითად, შეგვიძლია, მეგობრებთან ვიდეოზარით შევიკრიბოთ და დავლიოთ ჩაი, ყავა ან მივირთვათ ლანჩი.
პანდემიის პერიოდში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, შევინარჩუნოთ ენთუზიაზმი ჩვენი საყვარელი საქმიანობის მიმართ და არ დავკარგოთ კონტაქტი ჩვენს იმ მეგობრებთან თუ ოჯახის წევრებთან, რომლებიც ჩვენგან შორს ცხოვრობდნენ.
კიდევ ერთი ძალიან სასარგებლო რჩევაა, ჩამოაყალიბოთ და შეინარჩუნოთ დღის სტრუქტურა, რომელიც შესაძლებლობას მოგცემთ, უფრო პროდუქტიულები იყოთ, რადგან სწორედ სასარგებლო რუტინის დაკარგვა იწვევს განწყობის გაფუჭებას და მელანქოლიას.
დაბოლოს, მინდა, ისევ დოქტორი როზენთალის რჩევით დავასრულოთ: "დროის სასიამოვნო რუტინით შევსება მნიშვნელოვანია ცირკადული რიტმის შესანარჩუნებლად. ამ გზით ძილის რეჟიმიც გვიწესრიგდება, რაც მენტალური ჯანმრთელობის ერთ-ერთი წინაპირობაა".
თუ სტატიაში განხილული თემა და ზოგადად, მენტალურ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული საკითხები თქვენთვის საინტერესოა, შემოგვიერთდით Facebook ჯგუფში – მენტალური ჯანმრთელობის ფორუმი.
-
გადახედვააქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია აქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია
-
გადახედვაქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ ქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ
-
გადახედვასასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს სასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს
-
გადახედვაპრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო პრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო
-
გადახედვაკლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე! კლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე!
-
გადახედვასაქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა საქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა
-
გადახედვაჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე
-
გადახედვადღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია დღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე კობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე
-
გადახედვაკალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ" კალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ"
-
გადახედვაპოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI პოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI
-
გადახედვაპარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა პარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა
-
გადახედვა11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა 11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა
-
გადახედვაცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ ცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ
-
გადახედვასაფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ საფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ
-
გადახედვაგზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია გზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე კობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე
-
-
გადახედვაპოლიციამ გმირთა მოედანზე, რამდენიმე წუთის წინ, სამი ადამიანი დააკავა პოლიციამ გმირთა მოედანზე, რამდენიმე წუთის წინ, სამი ადამიანი დააკავა
-
გადახედვაჩაკვეტაძე: არაფერი არ დგას ჩვენს ხალხზე მაღლა, გაიწვიეთ ეს კანონი ჩაკვეტაძე: არაფერი არ დგას ჩვენს ხალხზე მაღლა, გაიწვიეთ ეს კანონი
-
გადახედვაპოლიცია ცდილობს, გმირთა მოედანზე მოძრაობა გახსნას — სამართალდამცველები აქციის მონაწილეების მიმართ ძალას იყენებენ პოლიცია ცდილობს, გმირთა მოედანზე მოძრაობა გახსნას — სამართალდამცველები აქციის მონაწილეების მიმართ ძალას იყენებენ
კომენტარები