ანტისაბჭოთა ნარატივები ოთარ იოსელიანის 5 ფილმში
1934 წლის 2 თებერვალს დაბადებული ქართველი რეჟისორის, ოთარ იოსელიანი კარიერა პირობითად ორ — ქართულ და ფრანგულ პერიოდად შეიძლება დავყოთ. ქართული პერიოდი საბჭოთა რეჟიმს დაემთხვა, თუმცა ეს რეჟისორისთვის ხელისშემშლელ ფაქტორად ვერ იქცა და მაინც ქმნიდა კინოს, რომელიც საბჭოთა წისქვილზე წყალს ნამდვილად არ ასხამდა. ინდივიდზე მოფიქრალი რეჟისორისთვის, რომლის ფილმებიც ქართული მოტივებით იყო დახუნძლული კინოენა თავისუფალი სიტყვის თქმის საშუალებად იქცა, ზოგიერთმა ფილმმა კი საბჭოთა კონტექსტის გამო შეიძინა პოლიტიკური განაცხადის წონა.
ამ სტატიაში ოთარ იოსელიანის ქართული პერიოდის ფილმების ანტისაბჭოთა ნარატივებს გაეცნობით.
1. საკუთარი თავის ძიება ანუ "არაფრის კეთება" — იყო შაშვი მგალობელი (1970)
იყო შაშვი მგალობელი ახალგაზრდა ბიჭზე გვიყვება, რომელიც ვერც საქმეს უდებს გულს, ვერც გარშემომყოფთა წესებს ერგება და დღეებს ხეტიალით და წვრილმანი ამბებით კლავს. მუსიკის წერა უნდა და ეგეც არ გამოსდის, რადგან გარემო ცარიელია და მისგან არც მოტივაციის და არც ინსპირაციის გამოწურვა არ გამოდის, ორკესტრში მუშაობს, მაგრამ ეგეც არაფრად მიაჩნია და ამასობაში, ნაცნობები საბჭოთა საზოგადოების მოსაწონ გზებს ნახულობენ, საქმიანობის სფეროს ირჩევენ, ქორწინდებიან. მგალობელი შაშვი კი თვითძიების გზას ადგას, თუმცა არ გამოსდის, რადგან გარემო მსგავსი ძიებებისთვის არ არის შექმნილი. ფილმი მშრომელთა კლასის საპირისპირო იდეებს აქცევს ფოკუსში და ამით ანტისაბჭოთა განაცხადს ქმნის, ინდივიდუალური გზის ჩვენებით, "არაფრის კეთების" დაფარულ დეტალებს აშიშვლებს და საბჭოთა სისტემაში ინდივიდის გაქრობის ამბავს ყვება.
2. ერთიანი, "დიადი" ერის უტოპიური იდეა — პასტორალი (1975)
ფილმ პასტორალის სიუჟეტი ქალაქის და სოფლის შეპირისპირების და ორი სხვადასხვა რიტმის ურთიერთქმედებით იქმნება. მუსიკალური კვარტეტი რეპეტიციებისთვის სოფლად მიდის და იქ მცხოვრებთა მისწრაფებებს ვერ ერგება. სოფლის მკვიდრთა წვრილმანი რიტუალები, ტრადიციული მუსიკის ყოველდღიურ რეალობაში არსებობა, რომელიც ვიწრო სოციუმისთვის არის სახასიათო და ერთიანი მშრომელთა კლასის პორტრეტის ჩარჩოს სცდება, ყველაზე უკეთ ამბობს, რომ შეუძლებელია შეიქმნას ერთიანი, "დიადი" ერის იდეით გულანთებული საზოგადოება, რომლის ყველა ელემენტს კონკრეტული, კარგად განსაზღვრული როლი აქვს.
3. საბჭოთა სისტემა, როგორც მასობრივი წარმოების მანქანა, რომელიც ხარისხს ანადგურებს — გიორგობისთვე (1966)
ოთარ იოსელიანის პირველი სრულმეტრაჟიანი ფილმის, გიორგობისთვის სიუჟეტი ღვინის ქარხნის ირგვლივ ვითარდება და გეგმის შესასრულებლად უხარისხო ღვინის ჩამოსხმის წინააღმდეგ წასულ ნიკოზე გვიყვება. ნიკოს პერსონაჟი ქარხნის, საბჭოთა "გეგმის შესრულების" იდეის და შესაბამისად მთელი სისტემის წინააღმდეგ მიდის, მარტივი, თუმცა უმნიშვნელოვანესი იდეით, დაიცვას ღვინის ხარისხი. იმის გარდა, რომ ფილმი კონკრეტული ისტორიით ზოგადად საბჭოთა სისტემის მასობრივი წარმოების გეგმის გამო ყველაფრის გაუფასურებაზე ყვება, იმასაც ამბობს, რომ ამ სისტემაში ჩაბმული ადამიანები თვითონ არიან მანკიერნი, უსაფრთხოების გამო მაამებლობას არ ერიდებიან, თუმცა სულაც არ მოსწონთ სისტემა, რომელიც ნელ-ნელა ანადგურებს ყველაფერს, რაც ღირებულია.
4. ოჯახური იდილიის მიღმა დიდი პრობლემები იმალება — აკვარელი (1958)
ოთარ იოსელიანის პირველი ფილმი, მოკლემეტრაჟიანი აკვარელი 10 წუთში ახერხებს იმის თქმას, რომ ამბები, რომელიც ხალხამდე ისე მიდის, როგორც ოჯახური იდილია, სოფლად ცხოვრების მშვიდი ელფერი და ერთგვარი ზღაპარი, რეალურად ბევრად მნიშვნელოვან პრობლემებს იტევს, ფილმში ასეთი პრობლემა უკიდურესი სიღარიბე და თვითგადარჩენისთვის ბრძოლაა. მსგავსი ისტორიების მოყოლა საბჭოთა სისტემის იდეას ძირს უთხრის, რადგან ააშკარავებს იმ დეტალებს, რომლებიც კარგად გაპრიალებული ზედაპირის მიღმა იმალება. აკვარელში პროპაგანდისტული ხელოვნების ბუნებაც კარგად ჩანს, რომელიც ყოველივეს შელამაზებას ისახავს მიზნად. აღსანიშნავია, რომ ფილმი სოფიკო ჭიაურელის მეორე კინოროლია.
5. საბჭოთა ამბების არმოყოლაც ანტისაბჭოთა განაცხადია — საპოვნელა (1959)
ოთარ იოსელიანის მეორე ფილმიც მოკლემეტრაჟიანი იყო. საპოვნელა ყვავილებზე გვიყვება და მიხა მამულაშვილზე, მებაღე-დეკორატორზე, რომელმაც მთელი ცხოვრება ყვავილებს მიუძღვნა, ფილმს ფონად ფოლკლორული მუსიკა გასდევს და ერთ მომენტში ეკლესიის ზარის ხმასაც გაიგონებთ, მაგრამ ვერაფერს გაიგებთ იმაზე, რაც ყვავილების მიღმაა. დროში გაყინულ იდილიას არაფერი არღვევს, მხოლოდ სიფაქიზე და ადამიანის შინაგანი სამყაროს ნატიფი ბუნების წინ წამოწევა. ეს ფილმი უარს ამბობს ტრაფარეტბზე, დიდ ამბებზე, სათქმელზე, რომელიც სისტემას აქვს და მცირე დეტალებით ანტისაბჭოთა განწყობის შექმნას ახერხებს.
-
გადახედვაბრიტნი სპირსის სასამართლო პროცესი საბოლოოდ დასრულდა — ბრიტნი თავისუფალია ბრიტნი სპირსის სასამართლო პროცესი საბოლოოდ დასრულდა — ბრიტნი თავისუფალია
-
გადახედვაროგორ გავძლებთ აქ? — LOUDspeakers პოლიტიკურ პროცესებს სიმღერით ეხმაურება როგორ გავძლებთ აქ? — LOUDspeakers პოლიტიკურ პროცესებს სიმღერით ეხმაურება
-
-
გადახედვასანქციები, სავიზო შეზღუდვების გაფართოება, პირდაპირი დაფინანსების შეწყვეტა — რა წერია ამერიკელი სენატორების წერილში, რომელიც კობახიძეს გაუგზავნეს სანქციები, სავიზო შეზღუდვების გაფართოება, პირდაპირი დაფინანსების შეწყვეტა — რა წერია ამერიკელი სენატორების წერილში, რომელიც კობახიძეს გაუგზავნეს
-
-
გადახედვამელანომის პირველ ინდივიდუალიზებულ ვაქცინას უკვე ასობით ადამიანზე ცდიან მელანომის პირველ ინდივიდუალიზებულ ვაქცინას უკვე ასობით ადამიანზე ცდიან
-
გადახედვაყველაზე დიდი ცხოველი, რომელსაც ხმელეთზე უარსებია — პატაგოტიტანი ყველაზე დიდი ცხოველი, რომელსაც ხმელეთზე უარსებია — პატაგოტიტანი
-
გადახედვაSETI-ს მეცნიერის თქმით, არამიწიერი სიცოცხლის აღმოჩენა გარდაუვალია და ამას ჯეიმს ვების ტელესკოპით შევძლებთ SETI-ს მეცნიერის თქმით, არამიწიერი სიცოცხლის აღმოჩენა გარდაუვალია და ამას ჯეიმს ვების ტელესკოპით შევძლებთ
-
გადახედვაამომავალი ვარსკვლავები — გიორგი გიგაშვილი პრესტიჟული ევროპული პროგრამის გამარჯვებულია ამომავალი ვარსკვლავები — გიორგი გიგაშვილი პრესტიჟული ევროპული პროგრამის გამარჯვებულია
-
გადახედვამეცნიერებმა ძველ გრაგნილში პლატონის საფლავის მდებარეობაზე მინიშნებას მიაგნეს მეცნიერებმა ძველ გრაგნილში პლატონის საფლავის მდებარეობაზე მინიშნებას მიაგნეს
-
-
-
გადახედვაილიაუნი მოსწავლეებისთვის ასტროფიზიკის პრაქტიკულ შეხვედრებს გამართავს — როგორ დავესწროთ ილიაუნი მოსწავლეებისთვის ასტროფიზიკის პრაქტიკულ შეხვედრებს გამართავს — როგორ დავესწროთ
-
-
გადახედვა29 აპრილს, პარლამენტი გენდერული კვოტირების გაუქმებაზე, პრეზიდენტის ვეტოს განიხილავს 29 აპრილს, პარლამენტი გენდერული კვოტირების გაუქმებაზე, პრეზიდენტის ვეტოს განიხილავს
-
-
გადახედვა"ობობები" მარსზე — რატომ ჩნდება წითელ პლანეტაზე სეზონური მუქი ლაქები "ობობები" მარსზე — რატომ ჩნდება წითელ პლანეტაზე სეზონური მუქი ლაქები
-
გადახედვაკობახიძე აცხადებს, რომ ევროპარლამენტის რეზოლუციაში ვიზალიბერალიზაციაზე ჩანაწერს "ჩალის ფასი აქვს" კობახიძე აცხადებს, რომ ევროპარლამენტის რეზოლუციაში ვიზალიბერალიზაციაზე ჩანაწერს "ჩალის ფასი აქვს"
-
გადახედვალელო: ვუერთდებით 28 აპრილს დაანონსებულ ევროპულ მარშს, რათა კიდევ ერთხელ ვუთხრათ "კი" ევროპას და "არა" რუსულ კანონს! ლელო: ვუერთდებით 28 აპრილს დაანონსებულ ევროპულ მარშს, რათა კიდევ ერთხელ ვუთხრათ "კი" ევროპას და "არა" რუსულ კანონს!
-
გადახედვარუსული კანონის მეორე საკომიტეტო მოსმენა 29 აპრილს დაინიშნა რუსული კანონის მეორე საკომიტეტო მოსმენა 29 აპრილს დაინიშნა
-
გადახედვაალტ-ინფო აცხადებს, რომ საჯარო რეესტრმა მათი ახალი პარტიის, "ქართული იდეის" გაუქმების პროცესი დაიწყო ალტ-ინფო აცხადებს, რომ საჯარო რეესტრმა მათი ახალი პარტიის, "ქართული იდეის" გაუქმების პროცესი დაიწყო
კომენტარები