10 ხერხი, რომლითაც კიბერჰიგიენას შეინარჩუნებ
რას იფიქრებთ, თუკი გეტყვით, რომ ვირუსების მძვინვარების პერიოდში (და არამხოლოდ ახლა) პირადთან ერთად კიბერჰიგიენაც მუდმივად უნდა შეინარჩუნოთ? ეს ტერმინი ჯერ კიდევ უცხოდ ჟღერს, არადა, თანდათან ყველანი ინტერნეტში გამოვცხოვრდით, აქაურობას კი, ისევე, როგორც ხელშესახებ სამყაროს, თავისი წესები აქვს — სიფრთხილეს თავი აქაც არ სკტივა.
ვირტუალური საფრთხეები დღითიდღე მრავლდება, ყველა ჩვენგანი კიბერთავდასხმის პოტენციური სამიზნეა, თუმცა, საბედნიეროდ, თავის დაცვისთვის გარკვეული ხერხები არსებობს. ამ სტატიაში კი გაგიზიარებთ 10 რჩევას, რომლის დახმარებით კიბერჰიგიენას შეინარჩუნებ.
1. პირველ რიგში, გააცნობიერე, რა არის კიბერჰიგიენა და რატომაა ის მნიშვნელოვანი
რამდენად დიდ ყურადღებას აქცევ ვებსაიტს, რომელსაც საბანკო მონაცემებს და პირადობის დამადასტურებელი დეტალებს უზიარებ? დაფიქრებულხარ, სადამდე "შეტოპავ" თუ უცნაურ საიტებზე ბმულებს მიჰყვები? გიფიქრია, რა რისკების წინაშე ხარ ინტერნეტის უკიდეგანო სივრცეში ან რა შეიძლება მოხდეს, თუ სენსიტიურ ინფორმაციას შენს მოწყობილობებში შეინახავ? — თუ ამ საკითხებზე ჯერ არ დაფიქრებულხარ, გეტყვით, რომ მარტივად შეიძლება ფინანსური მაქინაციის მსხვერპლი გახდე ან შენი პერსონალური ინფორმაცია დაინტერესებულმა პირმა საკუთარი მიზნებისთვის გამოიყენოს (მათ შორის — იმოქმედოს აუდიტორიის განწყობებზე).
კიბერჰიგიენის დაცვით სიტყვის, აზრისა და გამოხატვის თავისუფლებას, საკუთრების უფლებას, საკუთარი ფინანსების თავისუფლად განკარგვის უფლებას იცავ, ამიტომ ონლაინ სივრცის მოწესრიგება რიტუალად უნდა აქციო. მოწესრიგებაში კი ბევრად მეტი რამ იგულისხმება, ვიდრე უბრალოდ უსარგებლო ან სენსიტიური ფაილებისგან მოწყობილობების წმენდაა.
2. გაიგე მეტი ონლაინ თაღლითობის ფორმებისა და მათი განხორციელების გზების შესახებ
კიბერთაღლითობა ბევრი სხვადასხვა გზით ხდება. შეიძლება ზოგიერთი ოპერაციისას ვერც კი იფიქრო, რომ საფრთხეში ხარ. ამიტომ თავს ნუ მოიტყუებ, უბრალოდ მეტი გაიგე ონლაინ თაღლითობის გზებზე. არაავტორიზებული აპლიკაციების გამოყენება, საეჭვო ბმულზე გადასვლა, უცხო პირის მიმზიდველი მეილი, გამარტივებული ავტორიზაცია თუ ბრაუზერზე მიბმული ბარათები ხშირად თაღლითისთვის მარტივ სამიზნედ გაქცევს. გახსოვდეს, რომ კიბერთაღლითობების ფორმები და გზები მუდმივად იცვლება. მათი საწინააღმდეგო ხრიკები კი ძველდება და უახლეს გამოწვევებს ვეღარ პასუხობს, ამიტომ ყოველთვის ეცადე, თაღლითებზე ერთი ნაბიჯით წინ იყო.
3. გაასუფთავე მოწყობილობები
თუ ლეპტოპს, ტაბლეტს ან სმარტფონს ყიდი, დარწმუნდი, რომ მას თან პირად და სენსიტიურ ინფორმაციას არ ატან. ზოგჯერ ისეც ხდება, რომ მოწყობილობის "გასუფთავებისას" აპლიკაციები ან ბრაუზერები გვავიწყდება და მასში ყველა ჩვენი პაროლი, მათ შორის ონლაინ ბანკის მონაცემები, რჩება. ამ შემთხვევაში მხოლოდ ფაილების წაშლით არ უნდა შემოიფარგლო — მოწყობილობის ფორმატირება და მყარი დისკის სრულად გასუფთავება ყველაზე ოპტიმალური გზაა უსაფრთხოებისთვის. ბრაუზერების პერიოდულად გასუფთავება და უსარგებლო ფაილების წაშლა კი სხვა შემთხვევებშიც რიტუალად უნდა აქციო.
4. გამოიყენე ძლიერი პაროლი და 2-ეტაპიანი ავტორიზაცია
ძლიერი პაროლი ციფრების, სიმბოლოების, დიდი და პატარა ასოების კომბინაციას გულისხმობს, ამასთან, 2-ეტაპიანი ავტორიზაცია შენს ანგარიშებს კიდევ უფრო დაიცავს. მას შემდეგ, რაც რთულ პაროლს დააყენებ და ყოველ ჯერზე ტელეფონის ნომერზე გამოგზავნილი კოდით გაივლი ავტორიზაციას, შენს ფინანსურ თუ სხვა სახის ანგარიშებში უცხო პირებს შეღწევა გაუჭირდებათ. კიდევ ერთი აუცილებელი დეტალი სხვადასხვა ანგარიშზე სხვადასხვა პაროლის დაყენებაა — თუ ასე არ მოიქცევი, ერთ გატეხილ ანგარიშს სხვა ყველა დანარჩენი დომინოს პრინციპით მიჰყვება.
5. განაახლე სისტემა და აპლიკაციები
როგორც კი ხელმისაწვდომი იქნება მოწყობილობის სისტემური განახლება, უახლეს ვერსიაზე გადადი. აპლიკაციები დაცვის მეთოდებს მუდმივად აახლებენ და შეიძლება ზოგიერთმა ხელსაწყომ ძველ ვერსიაზე ეფექტიანად ვეღარ იმუშაოს, ამიტომაც აუწყვე ფეხი სიახლეებს და თავს კიდევ უფრო დაცულად იგრძნობ.
6. უფრთხილდი საზოგადოებრივ Wi-Fi-ს
თუ გადაუდებელი საქმე გაქვს და საჯარო სივრცეში Wi-Fi-ზე წვდომა დაგჭირდა, მეტი სიფრთხილე გამოიჩინე: არ დაამახსოვრებინო საბარათე ინფორმაცია სხვადასხვა საიტს, არ მისცე ბრაუზერს ანგარიშებზე ავტომატური შესვლის უფლება და ოპერაციის დასრულებისას ქსელი ინფორმაციისგან სრულად გაწმინდე. ამასთან, დაიცავი პირადი Wi-Fi ქსელიც — აუცილებლად შეცვალე ის პაროლი და სახელი, რომელიც მას ავტომატურად, ინსტალაციისას მიანიჭეს.
7. გამოიყენე ანტივირუსი
ხშირად გვიფიქრია, რომ ანტივირუსი არაფერში გვჭირდება. ზოგჯერ ეს პროგრამა ყველაზე საჭირო მომენტში სასურველ საიტზე წვდომას გვიზღუდავს, მაგრამ ამის გამო მის გამოყენებაზე უარს ნუ იტყვი — ეს ჩვენივე უსაფრთხოებისთვის ხდება. სჯობს, სანდო საიტებს მიმართო და ვირუსებისგან სუფთა ფაილები ჩამოტვირთო. თუმცა, ზოგჯერ საფრთხისშემცველი ვებსაიტები კარგადაა შენიღბული, ამიტომ აუცილებად დაიხმარე ანტივირუსი, რომელიც კიბერჰიგიენის დაცვას ბევრად შეგიმსუბუქებს.
8. და ნუ გამოიყენებ სხვის მოწყობილობებს
ფინანსური ოპერაციები სხვების ტელეფონში თუ კომპიუტერში არ შეასრულო, რადგან წარმოდგენა არ გაქვს, რამდენად დაცულია მათი კიბერჰიგიენა. თუ მსგავსი შემთხვევა გარდაუვალია, არასდროს დაიმახსოვრო ბრაუზერში ინფორმაცია. ამასთან გახსოვდეს, პერსონალური ინფორმაცია მხოლოდ შენ გეკუთვნის და სხვებს ნუ მისცემ ბერკეტს, რომ შენი დაუდევრობით ბოროტად ისარგებლონ.
9. ყურადღება მიაქციე ბმულებს
ფიშინგის მთავარი დასაყრდენი საეჭვო ბმულებია. სანამ სოციალურ ქსელში ამომხტარ ბრჭყვიალა ბმულზე გადახვალ, კურსორი მიიტანე და გადაამოწმე, რამდენად დაცულია საიტი ან გუგლის საძიებო სისტემით გაიგე მეტი მის შესახებ. ფიშინგის 90%-ზე მეტი ელექტრონული ფოსტის გავლით ხდება, ამიტომ მეტი ყურადღება გმართებს: გადაამოწმე გამომგზავნის იმეილი, შეტყობინების შინაარსი და მოთხოვნები. ხოლო როცა განსაკუთრებით სენსიტიური ინფორმაციის შესახებ გწერენ, იმ პირთან თუ ორგანიზაციასთან დარეკვით გადაამოწმე ამბის ნამდვილობა, ვისი სახელითაც გიკავშირდებიან და მხოლოდ ამის შემდეგ იმოქმედე.
10. გამოიყენე კიბერჰიგიენის დაცვის რამდენიმე ხერხი
თავდაცვის მხოლოდ ერთი ხერხი არასდროსაა საკმარისი. რაც უფრო მეტად იცავ კიბერჰიგიენას, მით მეტად უსაფრთხოდ ხარ. დაიმახსოვრე, მხოლოდ ძლიერი პაროლის არჩევით ყველაფერი არ გვარდება. ანტივირუსის დაყენება, პირადი მოწყობილობების გამოყენება, აპლიკაციების მუდმივი განახლება თუ 2-ეტაპიანი ავტორიზაცია ერთიანობაში ქმნის ჰიგიენურ, დაცულ კიბერსივრცეს, რომელშიც თავისუფლად არსებობას შეძლებ.
-
გადახედვაჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე
-
გადახედვადღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია დღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია
-
გადახედვარა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე რა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე
-
გადახედვაკალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ" კალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ"
-
გადახედვამინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე მინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე
-
გადახედვაპოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI პოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI
-
გადახედვაპარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა პარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა
-
გადახედვა11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა 11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა
-
გადახედვაცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ ცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ
-
გადახედვასაფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ საფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე კობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე
-
-
გადახედვაპოლიციამ გმირთა მოედანზე, რამდენიმე წუთის წინ, სამი ადამიანი დააკავა პოლიციამ გმირთა მოედანზე, რამდენიმე წუთის წინ, სამი ადამიანი დააკავა
-
გადახედვაჩაკვეტაძე: არაფერი არ დგას ჩვენს ხალხზე მაღლა, გაიწვიეთ ეს კანონი ჩაკვეტაძე: არაფერი არ დგას ჩვენს ხალხზე მაღლა, გაიწვიეთ ეს კანონი
-
გადახედვაპოლიცია ცდილობს, გმირთა მოედანზე მოძრაობა გახსნას — სამართალდამცველები აქციის მონაწილეების მიმართ ძალას იყენებენ პოლიცია ცდილობს, გმირთა მოედანზე მოძრაობა გახსნას — სამართალდამცველები აქციის მონაწილეების მიმართ ძალას იყენებენ
-
გადახედვაბუდუ ზივზივაძე: ვერანაირად გამართლდება მშვიდობიან მომიტინგეებზე თავდასხმა ბუდუ ზივზივაძე: ვერანაირად გამართლდება მშვიდობიან მომიტინგეებზე თავდასხმა
-
გადახედვაშსს-ს ვებგვერდი არ მუშაობს — ჰაკერული დაჯგუფება Anonymous წერს, რომ საიტი მათ გათიშეს შსს-ს ვებგვერდი არ მუშაობს — ჰაკერული დაჯგუფება Anonymous წერს, რომ საიტი მათ გათიშეს
-
გადახედვასაიას განცხადება გელა ნადირაძის ადგილსამყოფლის და მდგომარეობის შესახებ საიას განცხადება გელა ნადირაძის ადგილსამყოფლის და მდგომარეობის შესახებ
-
გადახედვაქართველი იუთუბერები საერთო ვიდეოს ავრცელებენ და რუსულ კანონს გმობენ ქართველი იუთუბერები საერთო ვიდეოს ავრცელებენ და რუსულ კანონს გმობენ
-
გადახედვაახლა საქართველოს ხელისუფლებაზეა დამოკიდებული, მე ნათლად ვთქვი, რომ ევროინტეგრაციის გზაზე ეს კანონი პრობლემაა — ხერტ იან კოოპმანი ახლა საქართველოს ხელისუფლებაზეა დამოკიდებული, მე ნათლად ვთქვი, რომ ევროინტეგრაციის გზაზე ეს კანონი პრობლემაა — ხერტ იან კოოპმანი
-
გადახედვასაჩხერელი გელა ნადირაძე, რომელიც აქციაზე გაუჩინარდა, საავადმყოფოში ნაცემი იპოვეს საჩხერელი გელა ნადირაძე, რომელიც აქციაზე გაუჩინარდა, საავადმყოფოში ნაცემი იპოვეს
კომენტარები