5 გზა, რომლითაც მოწყენილობა უკეთესობისკენ ან უარესობისკენ გვცვლის
პანდემიის პერიოდში ალბათ ბევრი ჩვენგანი გრძნობს თავს მოწყენილად. სოციალური შეკრებების, მოგზაურობისა და უამრავი სხვა სახის საქმიანობის შეზღუდვა ვირუსის გავრცელების კონტროლისთვის კი საჭირო იყო, მაგრამ ამ ფაქტორებმა მრავალ ჩვენგანს ბევრი გასაკეთებელი არ დაგვიტოვა.
მოწყენილობა, ერთი შეხედვით, საკმაოდ ტრივიალური შეიძლება ჩანდეს, რადგან ის თითქოს მხოლოდ იმ ადამიანებს აწუხებს, ვისაც ზედმეტად ბევრი თავისუფალი დროის ფუფუნება აქვთ. თუმცა, როგორც აღმოჩნდა, მოწყენილობა ადამიანებზე მრავალმხრივ მოქმედებს. ეს კი ბადებს კითხვას: საერთო ჯამში, მოწყენილობა წყევლაა თუ წყალობა? მეცნიერების აზრით, პასუხი შეიძლება ცოტათი ორივეს მოიცავდეს.
ქვემოთ იმ ხუთ შედეგს გაგაცნობთ, რომლის გამოწვევაც მოწყენილობას შეუძლია.
1. იმპულსურობა
მოწყენილობას ხშირად უფრო დამაკმაყოფილებელი საქმიანობის პოვნის სურვილი ახლავს. ეს ჩვენს იმპულსურობას ზრდის, რაც იმ საქმის ბოლომდე მიყვანაში გვიშლის ხელს, რომელსაც იმ მომენტში ვასრულებთ. ამ უკანასკნელზე კონცენტრაციის ნაცვლად, ჩვენ ყურადღების გადატანას ვცდილობთ და სასუსნავების ჭამას ან მობილურში ძრომიალს ვიწყებთ.
მიუხედავად იმისა, რომ ზოგჯერ ყურადღების გაფანტვა შეიძლება უვნებელი იყოს, ქრონიკული მოწყენილობა მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ისეთი პრობლემური ქცევების გამომუშავებაში, როგორიც აზარტულ თამაშებზე დამოკიდებულება, ნარკოტიკების მოხმარება თუ მანქანის ხელაღებით მართვაა. პანდემიის პირობებში კი მოწყენილობა კარანტინისა და სოციალური დისტანცირების წესების დარღვევის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი გახდა.
2. გაუარესებული ფსიქიკური ჯანმრთელობა
ზოგჯერ ნორმალურია, რომ თავი მოწყენილად ვიგრძნოთ. მაგრამ ხშირი ან გადაუჭრელი მოწყენილობა რეაგირებას საჭიროებს. კვლევები აჩვენებს, რომ მოწყენილობისკენ მიდრეკილება მენტალური ჯანმრთელობის ისეთი პრობლემების პროგნოზირების საშუალებას იძლევა, როგორიც დეპრესია და შფოთვაა.
ადამიანები, რომლებიც მარტივად იწყენენ, ამბობენ, რომ მათ ცხოვრებას ნაკლებად აქვს აზრი. ამასთან, იმის მეტი ალბათობაცაა, რომ მათ სწავლა მიატოვონ, სამსახურში სიარული შეწყვიტონ ან რომანტიკული ურთიერთობებიდან ნაკლები სიამოვნება მიიღონ.
3. აგრესია
ჯერჯერობით შეიძლება გეგონოთ, რომ მოწყენილობა პირველ რიგში იმ ადამიანების პრობლემაა, ვინც მას განიცდის. თუმცა აღმოჩნდა, რომ ერთი ადამიანის მოწყენილობამ შეიძლება მეორის პრობლემად იქცეს. კერძოდ, მან შეიძლება აგრესია გამოიწვიოს.
ერთი ექსპერიმენტის ირლანდიელ მონაწილეებს მოუყვნენ ამბავს ინგლისელზე, რომელსაც ირლანდიელის ცემაში ადანაშაულებდნენ. მონაწილეებს ჰკითხეს, თუ რამდენ ხანს უნდა ყოფილიყო ინგლისელი ციხეში ჩადენილი დანაშაულისთვის. ის ირლანდიელი მონაწილეები, რომლებსაც კითხვის დასმამდე მოსაწყენი წერილობითი დავალების შესრულება სთხოვეს, უფრო ხანგრძლივ სასჯელს ითხოვდნენ, ვიდრე საკონტროლო ჯგუფის წევრები, რომლებსაც მსგავსი დავალება არ ჰქონიათ. უფრო მეტიც, აღმოჩნდა, რომ მსგავსი კორელაცია ქრებოდა, როცა დამნაშავე ირლანდიელად იყო მოხსენიებული. აღნიშნული იმაზე მიუთითებს, რომ მოწყენილობა მტრულ დამოკიდებულებას იმ ადამინების მიმართ უფრო იწვევს, რომლებიც ჩვენგან რაიმე ნიშნით განსხვავებული ჯგუფის წევრები არიან.
2020 წლის კვლევამ შეამოწმა, შეუძლია თუ არა მოწყენილობას სადისტური აგრესიის გამოწვევა. მკვლევრები მონაწილეებს ან ჩანჩქერის 20-წუთიანი მოსაწყენი ვიდეოს ყურებას სთხოვდნენ, ან ბევრად ნაკლებად მოსაწყენ დოკუმენტურ ფილმს ანახებდნენ ალპების შესახებ. ამ ვიდეოების ყურებისას მონაწილეებს შეეძლოთ, სურვილის შემთხვევაში, ქაღალდის დასაქუცმაცებელ მანქანაში ჩაეყარათ სამი ცოცხალი მატლი, რომელთაც ტოტო, ტიფი და კიკი ერქვათ. აღმოჩნდა, რომ მონაწილეებმა, რომლებიც მოსაწყენ ვიდეოს უყურებდნენ, გაცილებით მეტი მატლი გამოასალმეს სიცოცხლეს, ვიდრე სხვებმა. როგორც ჩანს, მოწყენილი ხალხი ასეთ რამეებს ნაწილობრივ იმიტომ აკეთებს, რომ რაიმე საინტერესოს განცდა სწყურიათ.
4. სიახლის ძიება
თუმცა მოწყენილობის დადებითი მხარეებიც არსებობს. იმის ნაცვლად, რომ იმპულსურ ქცევაში ან აგრესიაში ვეძებოთ შვება, მოწყენილობა შეიძლება, ახალი სიტუაციების ან გამოწვევების ძიების მიზეზი გახდეს.
ადამიანებს, რომლებიც ადვილად იწყენენ, უფრო მეტი ცნობისმოყვარეობის გამოხატვა შეუძლიათ. 2019 წელს ჩატარებული ექსპერიმენტის მონაწილეებს შესთავაზეს, დაეთვალიერებინათ უკვე ნანახი ან მათთვის უცხო ფოტოები. ისინი, ვინც მოწყენილები იყვნენ, უფრო მეტად ანიჭებდნენ უპირატესობას უცნობ ფოტოებს — მაშინაც კი, როცა მათ იცოდნენ, რომ ამ ახალ სურათებზე უსიამოვნო გამოსახულებებს, მაგალითად, ტარაკნებს ან გასარეცხ თეფშებს ნახავდნენ.
5. ცხოვრების აზრის პოვნა
მოწყენილობის ერთ-ერთი ყველაზე გასაკვირი მხარე ცხოვრების აზრის პოვნას უკავშირდება. ადამიანები, რომლებიც მოწყენილობას განიცდიან, კი ამბობენ, რომ მათი ამჟამინდელი მდგომარეობა ყოველგვარ მიზანს მოკლებულია, მაგრამ ამის საპასუხოდ, ისინი აქტიურად ეძებენ გზებს, რომლებიც ცხოვრებას აზრს დაუბრუნებს.
მაგალითად, მოწყენილობა ადამიანებს უბიძგებს, არჩეული იდეოლოგიებისადმი მეტი ერთგულება გამოიჩინონ. ექსპერიმენტში მონაწილეებმა, რომლებიც სიტყვების გადაწერის მოსაწყენ დავალებაზე მუშაობდნენ, უფრო მეტად რადიკალური პოლიტიკური პოზიციები დააფიქსირეს, ვიდრე საკონტროლო ჯგუფის წევრებმა. მსგავს რადიკალურ პოლიტიკურ რწმენას შეუძლია, ადამიანებს ცხოვრების მიზანი აპოვნინოს. თუმცა, რა თქმა უნდა, თავად მიზნის სიავკარგე არჩეულ იდეოლოგიაზე იქნება დამოკიდებული.
მოსაწყენ საქმიანობებს აგრეთვე შეუძლია, ნოსტალგიურ მოგონებებზე დიდხანს ფიქრი გამოიწვიოს. ნოსტალგია უსაფრთხოების შეგრძნების მსგავს დადებით ემოციებსაც მოიცავს და დანაკარგის გრძნობის მსგავს ნეგატიურ განცდებსაც. ნებისმიერ შემთხვევაში, მსგავსი ნოსტალგიური მოგონებები ადამიანებს უფრო მეტად აკავშირებს ერთმანეთთან, რაც მათ თავიანთ ცხოვრებაში მეტი აზრის დანახვას უმარტივებს.
ეს პროცესი საპირისპირო გზითაც მუშაობს. ადამიანები, რომლებიც ცხოვრების მნიშვნელობის განცდას თავიანთი რელიგიიდან იღებენ, უმნიშვნელო დავალებების შესრულებისას ნაკლებად იწყენენ. ალბათ ერთ-ერთი ყველაზე მოულოდნელი აღმოჩენა ისაა, რომ მოკლევადიან მოწყენას ინდივიდებში ქველმოქმედების სურვილის გაზრდა შეუძლია, რაც სადისტური აგრესიისგან ძალიან განსხვავებული შედეგია.
მოწყენილობა — ისევე, როგორც სხვა მრავალი ემოცია — ადამიანის ფსიქოლოგიურ ფუნქციონირებაში მნიშვნელოვან როლს უნდა თამაშობდეს. მას შეუძლია, უაზრო და უინტერესო აქტივობებისგან დაგვიცვას და იმ საქმეების კეთება დაგვაწყებინოს, რაც ყურადღებას იმსახურებს. აღნიშნულმა შეიძლება სიახლის მომტანი და ღირებული საქმიანობებისკენ გვიბიძგოს. თუმცა აგრეთვე შესაძლებელია, რომ მოწყენილობამ უფრო საშიში და დესტრუქციული ქცევები გამოიწვიოს.
ნებისმიერ შემთხვევაში, მოწყენილობა იმგვარი ემოციური მდგომარეობაა, რომელიც ქცევების შეცვლისკენ გვიბიძგებს. თუმცა შედეგი დადებითი იქნება თუ უარყოფითი, მთლიანად ინდივიდზე და მის ცხოვრებისეულ სიტუაციაზეა დამოკიდებული.
-
გადახედვადერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს დერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს
-
გადახედვააქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია აქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია
-
გადახედვაქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ ქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ
-
გადახედვასასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს სასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს
-
გადახედვაპრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო პრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო
-
გადახედვაკლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე! კლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე!
-
გადახედვაჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე
-
გადახედვადღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია დღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია
-
გადახედვარა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე რა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე კობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე
-
გადახედვაკალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ" კალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ"
-
გადახედვაპოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI პოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI
-
გადახედვაპარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა პარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა
-
გადახედვა11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა 11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა
-
გადახედვაცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ ცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ
-
გადახედვასაფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ საფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ
-
გადახედვაგზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია გზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე კობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე
-
-
გადახედვაპოლიციამ გმირთა მოედანზე, რამდენიმე წუთის წინ, სამი ადამიანი დააკავა პოლიციამ გმირთა მოედანზე, რამდენიმე წუთის წინ, სამი ადამიანი დააკავა
-
გადახედვაჩაკვეტაძე: არაფერი არ დგას ჩვენს ხალხზე მაღლა, გაიწვიეთ ეს კანონი ჩაკვეტაძე: არაფერი არ დგას ჩვენს ხალხზე მაღლა, გაიწვიეთ ეს კანონი
კომენტარები