ანტიკური პერიოდის 6 ფილოსოფოსი ქალი, რომელთა შესახებაც უნდა იცოდე
როცა ანტიკური ხანის ფილოსოფოსებს ვახსენებთ, გონებაში მზიან დღეს მშვენიერ ახალგაზრდა კაცებთან მოსაუბრე სოკრატე წარმოგვიდგება, ან — სწავლული არისტოტელე, რომელიც დახვეწილ ბერძნულ კოლონებს შორის ლექციებს კითხულობს.
თუმცა რა ვიცით ასპასიას შესახებ, რომელიც ათენში პოლიტიკურთან ერთად ეროტიკული რჩევებითაც იყო ცნობილი? ან სოსიპატრას შესახებ რა შეგვიძლია ვთქვათ, რომელიც მისტიკოსი, დედა და ნეოპლატონიკოსი გახლდათ და მოსწავლეებს შორის მეტი პოპულარობით სარგებლობდა, ვიდრე მისი მეუღლე, ევსტათიუსი?
ფილოსოფიის განვითარებაში ქალები მნიშვნელოვან როლს თამაშობდნენ. მიუხედავად იმისა, რომ მათი ნაწერების დიდი ნაწილი არ შემორჩენილა, ამ მოაზროვნეთა სიტყვიერმა სწავლებამ მათ თანამედროვეებზე და ზოგადად ფილოსოფიური აზრის განვითარებაზე დიდი გავლენა მოახდინა.
ორი ათასწლეულის შემდეგაც ინტელექტუალი ქალები კვლავ იბრძვიან, რათა სამყარომ მათი ხმა გაიგონოს. იმისათვის, რომ მომავალ თაობებში იგივე არ განმეორდეს, აუცილებელია, წარსულში მოღვაწე ქალი მოაზროვნეები სათანადოდ დავაფასოთ. ქვემოთ ანტიკური ხანის იმ ექვს ფილოსოფოს ქალს წარმოგიდგენთ, რომელთა შესახებაც ყველამ უნდა ვიცოდეთ.
1. ასპასია მილეტელი
ასპასია მილეტელი (აქტიურად მოღვაწეობდა დაახლოებით ძვ. წთ. 400 წელს) კლასიკური ხანის ათენის ყველაზე ცნობილი ქალი იყო — თუმცა, შეიძლება ითქვა, რომ მას არცთუ უმწიკვლო რეპუტაცია ჰქონდა. მიუხედავად იმისა, რომ ასპასია უცხოელი იყო, ის პერიკლეს საყვარელი გახლდათ. ეს უკანასკნელი პელოპონესის ომის დაწყებისას ათენს მართავდა.
ასპასია არა მხოლოდ დამატყვევებელი სილამაზით შევიდა ისტორიაში, არამედ საოცარი გონებითაც. თავად სოკრატე მას თავის მასწავლებელს უწოდებდა და ამბობდა, რომ სწორედ მისგან ისწავლა დამაჯერებელი ორატორული გამოსვლების ხელოვნება. სოკრატე იმასაც დასძენს, რომ ასპასია ამ ტიპის მიმართვებს პერიკლეს საჯარო გამოსვლებისთვის წერდა.
ასპასიას ვხვდებით სოკრატეს მოსწავლეების მიერ დაწერილ მინიმუმ სამ ფილოსოფიურ დიალოგში, ესენია: პლატონის მენექსენე და ესქინესა და ანტისთენეს ფრაგმენტული დიალოგები, ასპასია.
2. კლეა
კლეა (აქტიურად მოღვაწეობდა დაახლოებით 100 წელს) დელფოს ქურუმი იყო, რაც ანტიკურ სამყაროში მნიშვნელოვან პოლიტიკურ და ინტელექტუალურ თანამდებობას წარმოადგენდა. ტაძარში მყოფ რელიგიურ მოღვაწეებს საერო მმართველნი პოლიტიკური საკითხების შესახებ ღვთაებრივ რჩევებს ხშირად სთხოვდნენ. მართალია, კლეა ამ პოლიტიკურ-რელიგიური სისტემის ნაწილი იყო, თუმცა მას ფილოსოფიის განსაკუთრებული მნიშვნელობის უფრო სჯეროდა.
კლეას ხშირად ჰქონდა სიღრმისეული ფილოსოფიური საუბრების შესაძლებლობა პლუტარქესთან, თავისი დროის ყველაზე ცნობილ ინტელექტუალთან. პლუტარქე საკუთარი ნაშრომების — ქალთა სიმამაცე და ისიდა და ოსირისი — წინასიტყვაობებში მოგვითხრობს, რომ კლეასთან სიკვდილის, სათნოებებისა და რელიგიის ისტორიის შესახებ საუბრები თავისი ნაწერებისთვის შთაგონების წყაროს წარმოადგენდა.
3. თეკლა
თეკლა (აქტიურად მოღვაწეობდა დაახლოებით I საუკუნეში) პირველად აპოკრიფულ ტექსტში, პავლესა და თეკლეს საქმენი, ჩნდება. ის საშუალო კლასის ჩვეულებრივ ცხოვრებას ეწეოდა და სარფიან ქორწინებას გეგმავდა, სანამ პავლე მოციქულის ქადაგება არ მოისმინა და რადიკალურად განსხვავებული გზა არ აირჩია.
თეკლა პავლე მოციქულს გაჰყვა, მრავალ სასიყვარულო ცდუნებას გაუძლო და სხვადასხვა განსაცდელს გადაურჩა. ბოლოს კი საკუთარი მონდომების წყალობით მასწავლებელი გახდა და ბრწყინვალე კარიერა აიწყო. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი მოსაზრების მიხედვით, ეს ადამიანი რეალურად არ არსებობდა, ლეგენდამ თეკლას შესახებ მრავალი ქალი შთააგონა, ცხოვრება ფილოსოფიისთვის მიეძღვნა.
დაახლოებით 250 წლის შემდეგ მეთოდე ოლიმპელმა ფილოსოფიური დიალოგი დაწერა, რომელშიც მრავალი ქალი პერსონაჟი გვხვდება. მეთოდემ დიალოგის მთავარ მონაწილეებად წარმოგვიდგინა თეკლა და მაკრინა, რომელსაც ოჯახში მეტსახელად თეკლა შეარქვეს, რადგან მისი ფილოსოფიური და რელიგიური მისიით იყო შთაგონებული.
4. სოსიპატრა
სოსიპატრაზე (აქტიურად მოღვაწეობდა დაახლოებით მე-4 საუკუნეში) შეგვიძლია ვთქვათ, რომ საოცნებო ცხოვრება ჰქონდა: მან წარმატებული პედაგოგიური კარიერაც აიწყო და ბედნიერი ოჯახიც შექმნა. უცხოელებისგან მისტიციზმის შესახებ მიღებული განათლების წყალობით სოსიპატრა ნეოპლატონური ტრადიციის პატივსაცემი პედაგოგი გახდა, რომელიც რთული ტექსტების ინტერპრეტაციითა და ღვთიური ცოდნის გადმოცემით იყო დაკავებული.
იგი განსწავლულ კაცთა წრეში ტრიალებდა, რომელთაგან ერთ-ერთი მისი მეუღლე ევსტათიუსი იყო. ევნაპიუსის ფილოსოფოსთა ცხოვრების მიხედვით, სოსიპატრა თავის თანამედროვე კაც მოაზროვნეებზე გაცილებით უფრო პოპულარული იყო და მოსწავლეები მის შთამაგონებელ სწავლებას ამჯობინებდნენ.
5. მაკრინა უმცროსი
მაკრინა (დაახლოებით 330-379 წლები), რომელიც ათ დედმამიშვილს შორის ყველაზე უფროსი იყო, კაპადოკიის გავლენიან და განათლებულ ქრისტიანულ ოჯახში დაიბადა. მაკრინამ ოჯახის ერთობა გამჭრიახი გონებით, ღვთისმოსაობით და ძლიერი ნებისყოფით შეინარჩუნა, საბოლოოდ კი მისი წინაპრების მამული ასკეტი კაცებისა და ქალების წარმატებული თემის საცხოვრებელ ადგილად გარდაქმნა.
მისმა ძმამ, გრიგოლ ნოსელმა მაკრინას სიბრძნე აღწერა როგორც ბიოგრაფიულ ნაწარმოებში, მაკრინას ცხოვრება, ასევე ფილოსოფიურ დიალოგში, სულისა და აღდგომის შესახებ. ამ უკანასკნელში აღწერილია და-ძმას შორის სიკვდილზე გამართული საუბარი მაკრინას სიცოცხლის ბოლო წუთებში. დიალოგში ის ფილოსოფიის, წმინდა წერილებისა და ფიზიკური მეცნიერებების შესახებ ფართო ცოდნა ავლენს.
6. ჰიპათია ალექსანდრიელი
ჰიპათია (დაახლოებით 355-415 წლები), რომელიც ქრისტიანი ბრბოს მიერ ჩაქოლვის შედეგად გარდაიცვალა, ნეოპლატონიკოსი მასწავლებელი იყო. მისი მათემატიკური და ასტრონომიული მოღვაწეობა იმდროინდელ საზოგადოებაში დიდ აღფრთოვანებას იწვევდა.
ჰიპათიას მიმოწერა ჰქონდა თავის ერთ-ერთ წარმატებულ სტუდენტთან, ქრისტიან ეპისკოპოს სინესიოსთან. ისინი ცვლიდნენ ინფორმაციას არა მხოლოდ ფილოსოფიის, არამედ იმ პერიოდისთვის ჯერ კიდევ ნაკლებად ცნობილი მათემატიკური ინსტრუმენტების შესახებ.
ჰიპათიამ დაარედაქტირა მამის, თეონის ასტრონომიული ნაშრომი, რაც ამ უკანასკნელმა გამოქვეყნებისთანავე დაადასტურა.
ანტიკური ქალების სიბრძნეზე დაფიქრება ისტორიის შესახებ ჩვენს ხედვას აფართოებს და კომპლექსური თანამედროვე აზროვნების გენდერულად განსაზღვრულ მიკერძოებებსაც შეგვახსენებს. ეს განსაკუთრებით ფილოსოფიურ სწავლებას ეხება, რადგან თანამედროვე უნივერსიტეტების ჰუმანიტარული მეცნიერებების სფეროში გენდერული დისბალანსი გამორჩეულად თვალშისაცემია.
ანტიკური სამყაროს ფილოსოფიაში ქალებმა მოახერხეს, თავიანთი ხმებისთვისაც გამოეთავისუფლებინათ ადგილი, თანამედროვეობაში კი ეს ტრადიცია კიდევ უფრო უნდა განვავითაროთ.
-
გადახედვაო'ბრაიენი: თუ საქართველოს ხელისუფლება ე.წ. რუსულ კანონს მიიღებს, ვითარება ჩვენთვის ნათელი გახდება [ინტერვიუ] ო'ბრაიენი: თუ საქართველოს ხელისუფლება ე.წ. რუსულ კანონს მიიღებს, ვითარება ჩვენთვის ნათელი გახდება [ინტერვიუ]
-
გადახედვამიუხედავად დაპირისპირებისა და რთული ვითარებისა, უნდა გვაერთიანებდეს სამშობლოს სიყვარული და შეგვეძლოს მშვიდობიანი თანაცხოვრება — ეპისტოლედან მიუხედავად დაპირისპირებისა და რთული ვითარებისა, უნდა გვაერთიანებდეს სამშობლოს სიყვარული და შეგვეძლოს მშვიდობიანი თანაცხოვრება — ეპისტოლედან
-
გადახედვარუსეთმა ვოლოდიმირ ზელენსკი ძებნილად გამოაცხადა რუსეთმა ვოლოდიმირ ზელენსკი ძებნილად გამოაცხადა
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი ელჩებს: დაძაბულ ვითარებაში ვართ... ჩემი თხოვნაა, განხორციელდეს მაღალი დონის ვიზიტები მაისის ბოლომდე სალომე ზურაბიშვილი ელჩებს: დაძაბულ ვითარებაში ვართ... ჩემი თხოვნაა, განხორციელდეს მაღალი დონის ვიზიტები მაისის ბოლომდე
-
გადახედვააზერბაიჯანში დაკავებულ მედია ადვოკატს და ტელეკომპანიის დამფუძნებელს, არ აძლევენ საშუალებას, სასწრაფო ბიოფსია ჩაიტაროს აზერბაიჯანში დაკავებულ მედია ადვოკატს და ტელეკომპანიის დამფუძნებელს, არ აძლევენ საშუალებას, სასწრაფო ბიოფსია ჩაიტაროს
-
გადახედვადერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს დერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს
-
გადახედვაქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ ქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ
-
გადახედვაპრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო პრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო
-
გადახედვაკლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე! კლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე!
-
გადახედვასაქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა საქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა
-
გადახედვაჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე
-
გადახედვადღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია დღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია
-
გადახედვარა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე რა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე კობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე
-
გადახედვაკალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ" კალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ"
-
გადახედვამინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე მინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე
-
გადახედვაპოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI პოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI
-
გადახედვაპარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა პარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა
-
გადახედვა11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა 11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა
-
გადახედვაცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ ცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ
-
გადახედვასაფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ საფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ
კომენტარები