ერთ ფრაზაში მოყოლილი ბრძოლის ისტორია — ანუ მოკლედ იმაზე, რატომ არ უნდა ვთარგმნოთ "ქამინგ აუთი"
ქამინგ აუთი (ინგლ.) — ღიად გაცხადება ვისიმე სექსუალური ორიენტაციის ან გენდერული იდენტობისა.
— Merriam-Webster-ის ლექსიკონი
იმის მიუხედავად, ვინ რამდენად ყურადღებით ვუსმენდით ქართული ენის გაკვეთილებს სკოლაში, ბარბარიზმები მეტ-ნაკლებად ალბათ ყველას გვიქმნის დისკომფორტს, საუბარში თუ არა, მასობრივი მედიის საშუალებების მიერ შექმნილ მასალებში მაინც. ერთია ის, რომ ბევრმა შეიძლება მნიშვნელობა ვერ გაიგოს, მეორეა წუხილი იმაზე, რომ "ენა წახდება".
როცა კი ქვეყნდება რაიმე მასალა, სადაც "ქამინგ აუთი", ან მისი ოდნავ გაქართულებული ფორმა ფიგურირებს ხოლმე, თავიდან იწყება ხმალამოღებული ბრძოლა და ცხარე განხილვა იმასთან დაკავშირებით, რამდენად მისაღებია, მსგავს ფორმას ვიყენებდეთ, მით უმეტეს, მედიაში.
წინამდებარე ტექსტში ამაზე სამსჯელოდ, ალბათ აუცილებელია, ორი გარემოება მივიღოთ მხედველობაში: მე ენათმეცნიერი არ ვარ, ამდენად, ეს ტექსტი თავისუფლად შეგიძლიათ დილეტანტის ნაბოდვარად მიიჩნიოთ, თუმცა, წერისკენ კარგა ხნის წინ გამოცემულმა და გასაახლებელმა ლექსიკონებმა, უზუსტო თანამედროვე გამოცემებმა და ზოგჯერ ენათმეცნიერ-რედაქტორებს შორის ჩამოგდებულმა უთანხმოებამ მიბიძგა. მეორეც — ქართულ ენაში უამრავი სიტყვა, მათ შორის ისეთიც, წარმომავლობა რომ დავიწყებული გვაქვს/არ ვიცით, სხვადასხვა უცხოური ენიდანაა შემოსული.
მაგალითად, ამას წინათ გამოითქვა ერთობ სარწმუნო მოსაზრება, რომ ქართულ სლენგზე ზმნა "დაბრედვა" 60-იანი წლების ფილმ შესანიშნავ შვიდეულსა და მის ერთ-ერთ პერსონაჟს, ბრეტს, შეიძლება უკავშირდებოდეს.
რაც უნდა იყოს, ყველანი ვთანხმებით, რომ ყველაფერს ვერ ვთარგმნით და ამას თავისი მიზეზები აქვს. გეცოდინებათ, რომ ძალიან ბევრი ინოვაციის შესატყვისმა ქართულში ვერ მოიკიდა ფეხი და ეს ენის წახდენის მოსურნეების ბრალი ნამდვილად არ ყოფილა. შორს რომ არ წავიდეთ, ახლა ამ სიტყვებს ხომ ინტერნეტში კითხულობთ.
რადგან თანამედროვეობაში ბარბარიზმებისა თუ კალკების უმეტესობა ინგლისური ენიდან შემოდის, ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ქართულენოვანი და ინგლისურენოვანი კულტურა ერთმანეთისგან გეოგრაფიულადაც და იდეურადაც შორიშორსაა, ამდენად, ზოგი რამ ვერანაირად ითარგმნება ისე, რომ არც ორიგინალის "პეწი" დაიკარგოს და შინაარსიც სრულყოფილად გადმოიცეს.
ერთ-ერთი ასეთი ფრაზა, ინგლისურად ფრაზული ზმნა, ქამინგ აუთია, რომელსაც განსაკუთრებული დატვირთვა და ისტორია აქვს, რომელსაც მისი ქართული შესატყვისების ვარიანტები, უბრალოდ, ვერ გადმოსცემენ.
დღეს გავრცელებული მნიშვნელობით ეს ფრაზა სულ რამდენიმე ათწლეულია, რაც გამოიყენება. პირდაპირი თარგმანით ის საიდანმე "გამოსვლას" ნიშნავს, რაც ყველაზე უკეთ შეეფერება ლგბტქ ადამიანების მიერ იმ ნაბიჯის გადადგმას, რასაც ჰეტერონორმატიულ საზოგადოებაში საკუთარი იდენტობის შესახებ ღიად საუბარი ჰქვია. უფრო ვრცლად ფრაზა მეტაფორად იშლება — "კარადიდან გამოსვლა". კარადის მნიშვნელობა კი ასევე მრავალგვარია და აშშ-ში სტოუნუოლის ჯანყით დაწყებული პროცესების შემდეგ მიუთითებს იმ არატოლერანტულ გარემოზე, რომელიც განსხვავებული სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის მქონე ადამიანებს ბოჭავს და ავიწროებს. სწორედ ამიტომ, მათ, ვისაც საკუთარ განსხვავებულ იდენტობაზე ჯერ ღიად არ უსაუბრია, closeted, ანუ კარადაში მყოფ პირებად მოიხსენებენ (რაც, ჩემი აზრით, ცოტათი უხერხული ტერმინია, რადგან ქამინგ აუთი მარტივი სულაც არაა და ბევრ გარემოებაზეა დამოკიდებული).
იმის გამო, რომ დღევანდელ სამყაროში ადამიანების ჰეტეროსექსუალ სისგენდერებად ავტომატურად განსაზღვრაა მიღებული, ხშირად ამბობენ, რომ ქამინგ აუთი ქვიარ ადამიანებს არა ერთხელ, არამედ გამუდმებით უწევთ ცხოვრებაში — პირველი ნაბიჯის გადადგმის შემდეგ, ყოველ მომდევნო ჯერზე, ყოველ მომდევნო შემხვედრთან გიწევს იმის ახსნა და თხოვნა, რომ, მაგალითად, უცხოურ ენაში შენთვის მისაღები ნაცვალსახელებით მოგიხსენიონ.
სტოუნუოლს რომ თავი დავანებოთ, "კარადიდან გამოსვლას" კიდევ ერთი მნიშვნელობა აქვს. ამერიკულ სლენგზე "ჩონჩხი კარადაში" სამარცხვინო საიდუმლოს ნიშნავს. (კარადიდან) ქამინგ აუთი კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს იმას, რომ განსხვავებული სექსუალური ორიენტაცია ან გენდერული იდენტობა სამარცხვინო არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება იყოს. ამით ის ასევე აღნიშნავს, რომ გენდერულ იდენტობაზე ამაყად უნდა ილაპარაკო, იმის მიუხედავად, რომ საზოგადოება შეიძლება დარცხვენისკენ მოგიწოდებდეს. ასე უკავშირდება ქამინგ აუთი კიდევ ერთ ქვიარ ცნებას — პრაიდს (Pride — ინგლ. "სიამაყე"), რასაც ასევე თარგმნის გარეშე ვიყენებთ ქართულად საუბრისას და წერისას.
შესაბამისად, როგორც უკვე დავრწმუნდით, ლგბტქ ლექსიკის უმეტესობა ინგლისური ენიდან და კულტურიდან მოდის, რადგან განმათავისუფლებელი მუხტი სწორედ სტოუნუოლს და მის მსგავს მოვლენებს, ძირითადად ინგლისურენოვან გარემოში განვითარებულს, უკავშირდება.
ამ ყველაფრის გათვალისწინებით, შეიძლება უკვე ვიფიქროთ, რომ ქართულში ქამინგ აუთისთვის მაინცდამაინც ხელსაყრელი შესატყვისები არ მოგვეძებნება. ამის მიუხედავად, ყველაზე ახლოს მდგარი განმარტება ალბათ "გაცხადებაა" — საკუთარი იდენტობის შესახებ ღიად განაცხადა. ნაკლებად გამოვიყენებდი "გამხელას, "გამჟღავნებას", ან მით უმეტეს, "გამომზეურებას" (რომელიც ერთ-ერთ ინტერნეტგანხილვაში ასევე ახსენეს), რადგან ქართულ გარემოში ყველა ისე ჟღერს, თითქოს საკითხი მართლაც [სამარცხვინო] საიდუმლოს, ან "ბინძურ თეთრეულს" ეხებოდეს. სხვა თუ არაფერი, ინგლისური ფრაზა იმას მაინც უსვამს ხაზს, რომ "კარადა" მის გარეთ არსებული ჰეტერონორმატიული კულტურის ბრალია და არა მათი, ვინც მის შიგნით მოაქციეს.
დაბოლოს, ალბათ არც იმისი აღნიშვნა იქნებოდა ურიგო, რომ ქართული ენა მედიის, მით უმეტეს, სათაურების დიდი მოყვარული არ გახლავთ. ამის დასამტკიცებლად შეგიძლიათ, უბრალოდ, ნებისმიერი ერთი და იმავე ახალი ამბის ("ნიუსის") ინგლისურენოვანი და ქართულენოვანი მასალა შეადაროთ და მიხვდებით, როგორ შეუძლია ინგლისურს ასონიშნების უმცირეს რაოდენობაშიც კი მოჰყვეს ისტორიის ყველაზე მნიშვნელოვან დეტალებს. ამდენად, კიდეც რომ გვსურდეს სათაურებში "ქამინგ აუთის" ჩანაცვლება რომელიმე ვარიანტით, ვეჭვობ, მას "ჰედლაინისთვის" გამოყოფილი ადგილი ეყოს.
თუმცა, ეგ არაფერი. მთავარია, ისეთი ადგილები გვეგულებოდეს, სადაც ნებისმიერ საკითხზე მშვიდად საუბარს შევძლებდით — როგორც საკუთარ იდენტობაზე, ასევე იმაზე, როგორ ვთქვათ გრძელი სიტყვა მოკლედ.
-
-
გადახედვასანქციები, სავიზო შეზღუდვების გაფართოება, პირდაპირი დაფინანსების შეწყვეტა — რა წერია ამერიკელი სენატორების წერილში, რომელიც კობახიძეს გაუგზავნეს სანქციები, სავიზო შეზღუდვების გაფართოება, პირდაპირი დაფინანსების შეწყვეტა — რა წერია ამერიკელი სენატორების წერილში, რომელიც კობახიძეს გაუგზავნეს
-
-
გადახედვამელანომის პირველ ინდივიდუალიზებულ ვაქცინას უკვე ასობით ადამიანზე ცდიან მელანომის პირველ ინდივიდუალიზებულ ვაქცინას უკვე ასობით ადამიანზე ცდიან
-
გადახედვაყველაზე დიდი ცხოველი, რომელსაც ხმელეთზე უარსებია — პატაგოტიტანი ყველაზე დიდი ცხოველი, რომელსაც ხმელეთზე უარსებია — პატაგოტიტანი
-
გადახედვაSETI-ს მეცნიერის თქმით, არამიწიერი სიცოცხლის აღმოჩენა გარდაუვალია და ამას ჯეიმს ვების ტელესკოპით შევძლებთ SETI-ს მეცნიერის თქმით, არამიწიერი სიცოცხლის აღმოჩენა გარდაუვალია და ამას ჯეიმს ვების ტელესკოპით შევძლებთ
-
გადახედვაამომავალი ვარსკვლავები — გიორგი გიგაშვილი პრესტიჟული ევროპული პროგრამის გამარჯვებულია ამომავალი ვარსკვლავები — გიორგი გიგაშვილი პრესტიჟული ევროპული პროგრამის გამარჯვებულია
-
გადახედვამეცნიერებმა ძველ გრაგნილში პლატონის საფლავის მდებარეობაზე მინიშნებას მიაგნეს მეცნიერებმა ძველ გრაგნილში პლატონის საფლავის მდებარეობაზე მინიშნებას მიაგნეს
-
-
-
-
გადახედვაილიაუნი მოსწავლეებისთვის ასტროფიზიკის პრაქტიკულ შეხვედრებს გამართავს — როგორ დავესწროთ ილიაუნი მოსწავლეებისთვის ასტროფიზიკის პრაქტიკულ შეხვედრებს გამართავს — როგორ დავესწროთ
-
-
გადახედვამკვლევრებმა 90 მილიონი წლის წინ მცხოვრები გიგანტური ფრინველის ნაკვალევი აღმოაჩინეს მკვლევრებმა 90 მილიონი წლის წინ მცხოვრები გიგანტური ფრინველის ნაკვალევი აღმოაჩინეს
-
-
გადახედვაკობახიძე: მიგრაციის ერთ-ერთი მიზეზი არის ის, რომ გახსნილია საზღვრები, ანუ ადვილია ქვეყნის დატოვება და ევროკავშირის ქვეყნებში გადასვლა კობახიძე: მიგრაციის ერთ-ერთი მიზეზი არის ის, რომ გახსნილია საზღვრები, ანუ ადვილია ქვეყნის დატოვება და ევროკავშირის ქვეყნებში გადასვლა
-
გადახედვა"ობობები" მარსზე — რატომ ჩნდება წითელ პლანეტაზე სეზონური მუქი ლაქები "ობობები" მარსზე — რატომ ჩნდება წითელ პლანეტაზე სეზონური მუქი ლაქები
-
გადახედვაკობახიძე აცხადებს, რომ ევროპარლამენტის რეზოლუციაში ვიზალიბერალიზაციაზე ჩანაწერს "ჩალის ფასი აქვს" კობახიძე აცხადებს, რომ ევროპარლამენტის რეზოლუციაში ვიზალიბერალიზაციაზე ჩანაწერს "ჩალის ფასი აქვს"
-
გადახედვალელო: ვუერთდებით 28 აპრილს დაანონსებულ ევროპულ მარშს, რათა კიდევ ერთხელ ვუთხრათ "კი" ევროპას და "არა" რუსულ კანონს! ლელო: ვუერთდებით 28 აპრილს დაანონსებულ ევროპულ მარშს, რათა კიდევ ერთხელ ვუთხრათ "კი" ევროპას და "არა" რუსულ კანონს!
-
გადახედვარუსული კანონის მეორე საკომიტეტო მოსმენა 29 აპრილს დაინიშნა რუსული კანონის მეორე საკომიტეტო მოსმენა 29 აპრილს დაინიშნა
-
გადახედვაალტ-ინფო აცხადებს, რომ საჯარო რეესტრმა მათი ახალი პარტიის, "ქართული იდეის" გაუქმების პროცესი დაიწყო ალტ-ინფო აცხადებს, რომ საჯარო რეესტრმა მათი ახალი პარტიის, "ქართული იდეის" გაუქმების პროცესი დაიწყო
კომენტარები