გლობალური დათბობის გავლენა ძალადობრივ ქცევასა და მენტალურ ჯანმრთელობაზე
ბოლო წლების ექსტრემალურმა ამინდმა მსოფლიოს მრავალ წერტილში საზოგადოებრივი ჯანდაცვის არაერთი კრიზისი გამოიწვია. უმეტეს შემთხვევაში, მსგავს კატაკლიზმებზე გავლენა ადამიანის ზემოქმედებით შეცვლილმა კლიმატმა იქონია. მაგალითისთვის, მიჩნეულია, რომ 2003 წლის ზაფხულის მაღალმა ტემპერატურამ ევროპის თექვსმეტი ქვეყნის 50 ათასიდან 70 ათასამდე ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა.
მსოფლიო მასშტაბით კი შეფასებულია, რომ ბოლო ორ ათწლეულში სიცხით გამოწვეული მიზეზებით 296 ათასი ადამიანი გარდაიცვალა.
სიცხე და მენტალური ჯანმრთელობა
მაგრამ მომატებული ტემპერატურა მხოლოდ ფიზიკურ ჯანმრთელობას როდი ვნებს, მას არანაკლებ სერიოზული გავლენა შეიძლება ჰქონდეს მენტალურ ჯანმრთელობაზეც. კვლევამ აჩვენა, რომ ტემპერატურის ზრდა დაკავშირებულია თვითმკვლელობისა და ძალადობრივი ქცევის მატებასთან, ასევე გუნება-განწყობისა და შფოთვითი აშლილობების გამწვავებასთან.
1993-2003 წლებში ინგლისსა და უელსში ჩატარებულმა კვლევებმა გამოავლინა, რომ როდესაც ტემპერატურა 18°C-ზე მაღალი იყო, ყოველი 1°C-ით მატება მოსახლეობაში თვითმკვლელობის რისკის 3.8%-ით ზრდასთან იყო ასოცირებული.
ფინეთში ჩატარებული კვლევის მონაცემებით, 1993-2003 წლების შუალედში ტემპერატურის 1°C-ით გაზრდა ძალადობრივი დანაშაულის 1.7%-ით მომატებასთან იყო დაკავშირებული. იმასაც კი ვარაუდობენ, რომ შეერთებულ შტატებში 2010-2099 წლების შუალედში იმაზე 1.2 მილიონით მეტი თავდასხმა შეიძლება მოხდეს, ვიდრე კლიმატური ცვლილებების გარეშე მოხდებოდა.
მაღალ ტემპერატურასა და ფსიქიკურ ჯანმრთელობას შორის კავშირის დადგენა კვლევის აქტიური სფეროა. მეცნიერებმა გამოავლინეს, რომ გლობალურ დათბობასთან დაკავშირებულმა ჯანმრთელობის ისეთმა პრობლემებმა, როგორიცაა დარღვეული ძილი და სეროტონინის დონის არევა, შესაძლოა, მნიშვნელოვანი როლი შეასრულოს ადამიანთა მენტალური მდგომარეობის განსაზღვრაზე.
ძილის ნაკლებობა ხშირად უკავშირდება ძლიერი სიცხის პერიოდებს, რამაც შეიძლება გაღიზიანება, იმპულსური ქცევები და ძალადობაც კი გამოიწვიოს.
ასევე მოიპოვება მტკიცებულებები, რომ სითბურ ტალღებთან დაკავშირებულმა ექსტრემალურმა სიცხემ, შესაძლოა, დემენციის ზოგიერთი ფორმის განვითარებას და ფსიქიკური ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესებას შეუწყოს ხელი. ასეთ დროს განსაკუთრებით საფრთხის ქვეშ არიან ის ადამიანები, რომლებიც ისედაც განიცდიან მენტალურ პრობლემებს.
სეროტონინის დონის დაბალი მაჩვენებელი კი ასოცირდება დეპრესიასთან, შფოთვასთან, იმპულსურობასთან, აგრესიულობასთან და ძალადობრივი ქცევების მატებასთან.
რას უნდა ველოდოთ მომავალში
მომავალში სითბური ტალღები კიდევ უფრო ცხელი და ხანგრძლივი იქნება. ტემპერატურული რეკორდებიც უფრო და უფრო ხშირად მოიხსნება, რადგან მსოფლიო კვლავაც განაგრძობს დათბობას. მაგალითისთვის, ჩრდილო-დასავლეთ აზიაში თეორიულად შესაძლებელია, რომ 2100 წლისთვის ტემპერატურა 8.4°C-ით გაიზარდოს.
საშუალოდ 1.5°C-ით თბილი მსოფლიოს ზოგიერთ რეგიონში ტემპერატურის საშუალო მატება ამ მაჩვენებელზე გაცილებით მაღალი იქნება. ამ პრობლემას თან ერთვის იმ ხალხის რაოდენობის ზრდაც, რომელიც ქალაქებში ცხოვრობს. ნავარაუდებია, რომ 2050 წლისთვის მსოფლიო მოსახლეობის ორი მესამედი ურბანიზებულ ადგილებში იქნება თავმოყრილი.
ურბანული გარემო იმაზე ცხელია, ვიდრე სოფლის ტიპის დასახლებები. ეს ფენომენი "ურბანული სითბოს კუნძულის" სახელითაა ცნობილი. დაკვირვებამ აჩვენა არა მხოლოდ ის, რომ ქალაქები სოფლებზე უფრო სწრაფად დათბება, არამედ ისიც, რომ სითბური ეფექტი ღამით გაიზრდება. ამან შეიძლება კიდევ უფრო გაამძაფროს სიცხის გავლენა ძილზე.
კლიმატური ცვლილებების შემსუბუქება და ამ ცვლილებებთან ადაპტაცია არსებითად საჭირო გახდება გლობალური დათბობის პოტენციური გამანადგურებელი შედეგების შესამცირებლად.
უფრო თბილ სამყაროში ცხოვრებასთან ადაპტაცია შეიძლება მოიცავდეს შენობაში ჰაერის ცირკულაციის ხარისხის გაზრდას და ექსტრემალური სიცხის დროს სამუშაო საათების ახლებურად გადანაწილებას. მაგალითად, პარიზმა უკვე შექმნა "გრილი კუნძულები": მწვანე და ლურჯი სივრცეები, როგორიცაა პარკები, ხელოვნური ტბები და საცურაო აუზები, რომლებიც სიცხისგან დაცვას უზრუნველყოფენ.
ყველაზე მარტივი, რისი გაკეთებაც ახლა შეგვიძლია, ადამიანებისთვის იმის გაგებინებაა, თუ რა ზეგავლენა ექნება დათბობას ჩვენს მენტალურ ჯანმრთელობაზე, აგრესიაზე და ძალადობაზე. ამ გზით მოსახლეობა უკეთ მიხვდება, რატომ უნდა მიიღონ მონაწილეობა იმ წამოწყებებში, რომლებიც პლანეტას ოპტიმალურ ტემპერატურას შეუნარჩუნებს. ისინი გაიაზრებენ, რომ ამ გზით ერთდროულად დაუჭერენ მხარს როგორც უკეთეს მენტალურ ჯანმრთელობას, ასევე კლიმატური კრიზისის წინააღმდეგ ბრძოლას.
-
გადახედვააქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია აქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია
-
გადახედვაქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ ქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ
-
გადახედვასასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს სასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს
-
გადახედვაპრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო პრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო
-
გადახედვასაქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა საქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა
-
გადახედვადღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია დღეს, კობახიძემ, ამ ქვეყნის ისტორიაში უპრეცედენტო და უდიდესი თავდასხმა განახორციელა აშშ-ზე — გრიგოლ გეგელია
-
გადახედვარა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე რა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე კობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე
-
გადახედვაკალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ" კალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ"
-
გადახედვამინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე მინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე
-
გადახედვაპოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI პოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI
-
გადახედვაპარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა პარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა
-
გადახედვა11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა 11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა
-
გადახედვაცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ ცირკთან აქციის მონაწილეებს, უცნობი პირები, ფიზიკურად გაუსწორდნენ
-
გადახედვასაფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ საფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ
-
გადახედვაგზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია გზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე კობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე
-
-
გადახედვაპოლიციამ გმირთა მოედანზე, რამდენიმე წუთის წინ, სამი ადამიანი დააკავა პოლიციამ გმირთა მოედანზე, რამდენიმე წუთის წინ, სამი ადამიანი დააკავა
-
გადახედვაჩაკვეტაძე: არაფერი არ დგას ჩვენს ხალხზე მაღლა, გაიწვიეთ ეს კანონი ჩაკვეტაძე: არაფერი არ დგას ჩვენს ხალხზე მაღლა, გაიწვიეთ ეს კანონი
-
გადახედვაპოლიცია ცდილობს, გმირთა მოედანზე მოძრაობა გახსნას — სამართალდამცველები აქციის მონაწილეების მიმართ ძალას იყენებენ პოლიცია ცდილობს, გმირთა მოედანზე მოძრაობა გახსნას — სამართალდამცველები აქციის მონაწილეების მიმართ ძალას იყენებენ
კომენტარები