შეგეძლებათ თუ არა მარსზე გადასახლება და რა გელოდებათ იქ? - ყველაფერი რაც უნდა იცოდეთ
ილონ მასკის მიერ მარსის კოლონიზაციის პრეზენტაციის შემდეგ, კითხვა-პასუხის დროს, აუდიტორიიდან ერთი ძალიან მნიშვნელოვანი კითხვა დაისვა: ვის აირჩევენ ამ რისკიანი გეგმის შესასრულებლად?
“ჩვეულებრივ ადამიანებსაც რომ მოუნდეთ მარსზე გაფრენა და დასახლება, შესაძლებელი იქნება?” - იკითხა ერთმა ქალმა.
“ჩვენ ვცდილობთ, რომ მარსზე გაფრენა ყველასთვის შესაძლებელი გავხადოთ, თუმცა, მსურველებს რამდენიმედღიანი წვრთნის გავლა მაინც მოუწევთ. ამის პარალელურად ისიც უნდა გახსოვდეთ, რომ ეს მოგზაურობა ძალიან სახიფათო იქნება, რისკი ძალიან მაღალია, ასე რომ, თქვენ თავს უნდა ჰკითხოთ - მზად ხართ თუ არა სიკვდილისთვის?” - უპასუხა მას SpeceX-ის CEO-მ.
თუმცა მარსზე გასაშვები კანდიდატი სინამდვილეში უფრო მეტი კრიტერიუმით შეირჩევა. ამჟამად მარსზე კი არა, დედამიწის ორბიტაზე გასაგზავნ ასტრონავტებსაც კი მკაცრი კონტროლის გავლა უწევთ. კოსმოსში მოდრეიფე, ჩაკეტილ პატარა კაფსულაში ცხოვრებას ფიზიკური გამძლეობაც სჭირდება და მენტალურიც. ასე რომ, მასკის პროექტი უამრავ კითხვას ტოვებს: სინამდვილეში რა სირთულის მომზადება დაგვჭირდება? რა პიროვნული მახასიათებლები უნდა ჰქონდეთ მარსის კოლონიზატორობის კანდიდატებს? ეკიპაჟი მარტო კაცებით უნდა შედგებოდეს, მარტო ქალებით, თუ 50/50-ზე?
ამ კითხვებს ექსპერტები გასცემენ პასუხს:
მართალია, რომ რამდენიმედღიანი წვრთნაც საკმარისია ადამიანის კოსმოსში მოგზაურობისთვის მოსამზადებლად?
თუ მხოლოდ ფიზიკურ მდგომარეობაზე ვისაუბრებთ, კოსმოსის სირთულეების დასაძლევად არაა საჭირო, რომ მსოფლიო კლასის ათლეტი ბრძანდებოდეთ. როგორც მარსის უდაბნოს კვლევითი ცენტრის მკვლევარი, შერილ ბიშოპი ამბობს, ჯანმრთელობის პრობლემების არმქონე ფორმაში მყოფი ნებისმიერი ადამიანი აიტანს კოსმოსში მგზავრობას.
ნასას მოთხოვნაა, რომ მომავალი ასტრონავტები სამხედრო ნორმატივების შესრულებას ახერხებდნენ, ჰქონდეთ კარგი მხედველობა, სისხლის კარგი წნევა და ჯდებოდნენ სიმაღლის და გაბარიტების სტანდარტში. ყველა საშუალო სტატისტიკური ადამიანი შეიძლება ამ მოთხოვნებს აკმაყოფილებდეს.
თუმცა, გარდა ფიზიკური ჯანმრთელობისა, ნასა თქვენგან რომელიმე ტექნიკური მიმართულების ბაკალავრის დიპლომსაც მოითხოვს.
ხასიათის რა შტრიხების ქონაა აუცილებელი? ყველა კოლონიზატორი მოგზაურობის მოყვარული უნდა იყოს?
აუცილებელი არაა. უფრო მნიშვნელოვანია, რომ ასტრონავტს სტრესულ სიტუაციებში ფოკუსირებულად მუშაობა შეეძლოს. ამის კარგი მაგალითია ის, რომ ნასას ბევრი ასტრონავტი ყოფილი სამხედრო პილოტია.
კარგი ასტრონავტი ბუნებით თავგადასავლების მოყვარულია, თუმცა დისციპლინა და გუნდური მუშაობის კარგი უნარი უფრო მნიშვნელოვანია. დიდი ხნით პატარა, ჩაკეტილ სივრცეში თანაცხოვრება რთულია, ამიტომ ეკიპაჟი კარგად უნდა შეირჩეს. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ეკიპაჟის წევრების უნარები ერთმანეთს ავსებდეს:
- მათ შორის უნდა იყვნენ ექიმები - რათა გუნდის ჯანმრთელობაზე იზრუნონ.
- ინჟინრები - ხომალდის ტექნიკურ გამართულობაზე პასუხისმგებლობისთვის.
- მეცნიერები - მისიისთვის საჭირო ექსპერიმენტების ჩასატარებლად
და ა.შ.
დედამიწის რომელი ნაწილში სტუმრობა მოგვაგონებს მარსის მისიას?
მარსის მისია, პირობებით, ყველაზე მეტად ანტარქტიდის ექსპედიციასთანაა მიახლოებული: მკაცრი გარემო, მცირე ზომის სივრცე და ამ სივრცეში დიდი ხნის მანძილზე ცხოვრება განსხვავებული ხასიათის ადამიანთა ჯგუფთან. ანტარქტიდაგამოვლილი მკვლევარები მარსზე გასაგზავნად საუკეთესო კანდიდატები იქნებიან.
როგორც ანტარქტიდის საკვლევი სადგურის მეცნიერ-თნამშრომელი, ლოურენ ვაიზი გვიყვება, პოლუსზე ცხოვრება ძალიან რთულ რეჟიმს ნიშნავს - ყოველ დილით ადრე ადგომა, მკაცრი დირექტივებისა და ინსტრუქციების შესრულება და გარემო, რომელიც პატარა შეცდომასაც არ გაპატიებს. ასეთი ექსპედიციები, ფიზიკურის გარდა, მენტალურ გამძლეობას და თანამშრომელთა მიმართ მაღალ ტოლერანტობასაც მოითხოვს.
მარსზე გაგზავნილი პირველი ჯგუფი, რომელიც 100 ადამიანით უნდა
დაკომპლექტდეს, გენდერულად ერთგვაროვანი უნდა იყოს, თუ შერეული?
მთლიანად მამაკაცებით დაკომპლექტებული ჯგუფის გაგზავნა ცუდი იდეა იქნება - თვლის ნამნი გოელი, კოსმოსისა და სქესის საკითხების მკვლევარი პენსილვანიის უნივერსიტეტში. ჯგუფში მდედრობითი სქესის არსებობა მამაკაცებში აგრესიას და შეჯიბრებითობას ანეიტრალებს. თუმცა, არც მთლად ქალების ჯგუფი იქნება პროდუქტიული, რადგან ქალბატონები უფრო მეტ დროს უთმობენ ინტერჯგუფური კონტაქტების და ურთიერთობების ჩამოყალიბება-განვითარებას, ვიდრე ეს შეიძლება სჭირდებოდეს მკაცრ მისიას არასტუმართმოყვარე პლანეტაზე (რედაქცია შეიძლება არ ეთანხმებოდეს სტატიაში გამოთქმულ მოსაზრებებს).
გუნდი უნდა იყოს შერეული, როგორც სქესის მხრივ, ისე ასაკის მხრივ, რადგან ახალგაზრდების პლუსი მათი არასტანდარტული აზროვნებაა, ხოლო საშუალო ასაკის ასტრონავტების კი - გამოცდილება და სისტემურობა.
რა ფსიქოლოგიური ცვლილებები იქნება მოსალოდნელი კოლონიზატორებისთვის?
კოსმოსი შთამბეჭდავი, მაგრამ მარტოობის გრძნობის გამაძლიერებელი ადგილია. მთავარი პრობლემა, რაც მოგზაურებს შეექმნებათ, დედამიწასთან კონტაქტის პრობლემა იქნება. სიგნალს მარსიდან ჩვენამდე მოსაღწევად დაახლოებით 20-დან 40 წუთამდე უნდა. ასე რომ, აქ დარჩენილ ნათესავებთან პირდაპირ კონტაქტზე ოცნებასაც კი არ აქვს აზრი. კოლონიზატორები მარტოობას კარგად უნდა უძლებდნენ.
თუმცა, მარსისკენ მგზავრობამ ჯერ არ ვიცით რა ცვლილებები შეიძლება გამოიწვიოს. სკს-ზე (საერთაშორისო კოსმოსური სადგური) დიდი ხნით მცხოვრები ასტრონავტები ილუმინატორში გახედვისას დედამიწას ხედავენ, მარსისკენ გზაზე კი ჩვენი პლანეტა შორეული ვარსკვლავივით მიმქრალი იქნება.
სკს-ზე 340 დღიან მისიაში მყოფი ასტრონავტი, სკოტ კელი (Scott Kelly) ყვება, რომ კოსმოსში დიდი ხნით ყოფნისას უცნაური განწყობა გეუფლება, რომელსაც ასტრო-ფსიქოლოგები “გადმოხედვის ეფექტს” უწოდებენ. “როდესაც მთელ დედამიწას ზემოდან უყურებ, მარტივად ხედავ, რა ზეგავლენა მოვახდინეთ ჩვენ, ადამიანებმა ჩვენს სახლზე. სხვა სიცხადით აღიქვამ მდგომარეობას და გრძნობ პასუხისმგებლობას მომავალზე. ყველა ერთად უნდა ვეცადოთ, მომავალ თაობებს უკეთესი გარემო დავუტოვოთ საცხოვრებლად” - ამბობს სკოტი.
-
გადახედვაOn.ge-ის 10 ქვიზი, რომელიც აპრილში მოგიმზადეთ და შეიძლება გამოგრჩა On.ge-ის 10 ქვიზი, რომელიც აპრილში მოგიმზადეთ და შეიძლება გამოგრჩა
-
გადახედვა28 მაისიდან, საქართველოს მოქალაქეებს შეეძლებათ უვიზოდ იმოგზაურონ ჩინეთში 28 მაისიდან, საქართველოს მოქალაქეებს შეეძლებათ უვიზოდ იმოგზაურონ ჩინეთში
-
გადახედვაანა წითელაძე: ყველა ის ადამიანი, ვინც ცდილობს, რომ შინაარსობრივი კითხვა დასვას, გამოაძევეს. ასრულებენ რუსულ დავალებას ანა წითელაძე: ყველა ის ადამიანი, ვინც ცდილობს, რომ შინაარსობრივი კითხვა დასვას, გამოაძევეს. ასრულებენ რუსულ დავალებას
-
გადახედვაზენდეია მუსიკის ინდუსტრიაში დაბრუნებას არ გამორიცხავს ზენდეია მუსიკის ინდუსტრიაში დაბრუნებას არ გამორიცხავს
-
გადახედვაამერიკული ავიაკომპანია 101 წლის ქალს შეცდომით 1 წლის ბავშვად არეგისტრირებს ამერიკული ავიაკომპანია 101 წლის ქალს შეცდომით 1 წლის ბავშვად არეგისტრირებს
-
გადახედვასალომე სამადაშვილი: საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრს ბრიუსელში უკანასკნელ გაფრთხილებას მისცემენ სალომე სამადაშვილი: საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრს ბრიუსელში უკანასკნელ გაფრთხილებას მისცემენ
-
-
გადახედვაალექსი პეტრიაშვილს ფიზიკური დაზიანებები არ აღენიშნება, ის დროებითი დაკავების იზოლატორშია — სახალხო დამცველის აპარატი ალექსი პეტრიაშვილს ფიზიკური დაზიანებები არ აღენიშნება, ის დროებითი დაკავების იზოლატორშია — სახალხო დამცველის აპარატი
-
გადახედვაქართველი დიპლომატები საზოგადოებას: მოგიწოდებთ - დადგეთ იქ, სადაც დღეს თქვენი შვილები დგანან! ქართველი დიპლომატები საზოგადოებას: მოგიწოდებთ - დადგეთ იქ, სადაც დღეს თქვენი შვილები დგანან!
-
გადახედვასამხარაძე აქციის მონაწილეებს: დაგცინით, გათრევთ და გთანგავთ! სამხარაძე აქციის მონაწილეებს: დაგცინით, გათრევთ და გთანგავთ!
-
გადახედვაპარლამენტში უსაფრთხოების ყვითელი დონე მოქმედებს, ონლაინმედიის წარმომადგენლებს შენობაში კვლავ არ გვიშვებენ პარლამენტში უსაფრთხოების ყვითელი დონე მოქმედებს, ონლაინმედიის წარმომადგენლებს შენობაში კვლავ არ გვიშვებენ
-
გადახედვა28 აპრილს აქციაზე, 23 საათისთვის, დაახლოებით 100 000 ადამიანი იყო — აგიხსნით, როგორ დავთვალეთ 28 აპრილს აქციაზე, 23 საათისთვის, დაახლოებით 100 000 ადამიანი იყო — აგიხსნით, როგორ დავთვალეთ
-
გადახედვალომჯარია მერიის განცხადებაზე: რა “არასანქცირებული” მიტინგი?! ასეთი ტერმინი მხოლოდ რუსეთს აქვს ლომჯარია მერიის განცხადებაზე: რა “არასანქცირებული” მიტინგი?! ასეთი ტერმინი მხოლოდ რუსეთს აქვს
-
გადახედვააქციაზე ალექსი პეტრიაშვილი დააკავეს აქციაზე ალექსი პეტრიაშვილი დააკავეს
-
გადახედვაგანცხადება: საქართველოს სახალხო დამცველის დაკვირვებით, ამ ეტაპზე, არ არსებობს შეკრების შეწყვეტის წინაპირობა და აქცია ატარებს მშვიდობიან ხასიათს განცხადება: საქართველოს სახალხო დამცველის დაკვირვებით, ამ ეტაპზე, არ არსებობს შეკრების შეწყვეტის წინაპირობა და აქცია ატარებს მშვიდობიან ხასიათს
-
გადახედვასაია: არ არსებობს მშვიდობიანი აქციის დაშლის კანონისმიერი წინაპირობა საია: არ არსებობს მშვიდობიანი აქციის დაშლის კანონისმიერი წინაპირობა
-
გადახედვათბილისის მერია აცხადებს, რომ რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქცია არასანქცირებულია თბილისის მერია აცხადებს, რომ რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქცია არასანქცირებულია
-
გადახედვაწიწაკის სპრეის გამოყენების გამო, აქციის მონაწილეების ნაწილი შეუძლოდ გახდა წიწაკის სპრეის გამოყენების გამო, აქციის მონაწილეების ნაწილი შეუძლოდ გახდა
-
გადახედვაშსს კიდევ ერთ განცხადებას ავრცელებს შსს კიდევ ერთ განცხადებას ავრცელებს
-
გადახედვარუსთაველზე დაძაბულობაა — მობილიზებულია სპეცრაზმი და წყლის ჭავლის მანქანა რუსთაველზე დაძაბულობაა — მობილიზებულია სპეცრაზმი და წყლის ჭავლის მანქანა
-
გადახედვაშსს აქციასთან დაკავშირებით განცხადებას ავრცელებს შსს აქციასთან დაკავშირებით განცხადებას ავრცელებს
კომენტარები