რა არის არაფერი?
როგორ შეიძლება სამყარო არაფრისგან შეიქმნას? ამ შეკითხვამ ისე დააბნია კაცობრიობა, რომ მოგვიწია გარკვეული მითებით გამოვსულიყავით და აგვეხსნა არსებობის მიზეზები.
ამ კითხვაზე პასუხები დაფუძნებულია მეტაფორებზე, რომლებიც ადამიანის ყოველდღიურობებიდან გამომდინარეობს. კვანტური მექანიკა კი ამ სიმარტივეს არ გვთავაზობს. "სამყაროს არ აინტერესებს ჩვენი საღი აზრი" - ამბობს ლორენს კრაუსი, რომლის წიგნის "A Universe From Nothing: Why There is Something Rather than Nothing"-ის გამო ერთ-ერთი ყველაზე მძვინვარე ინტელექტუალური ომი დაიწყო გასულ წელს.
რა არის დიდი იდეა?
არაფრის უმარტივესი ტიპი არის "უსასრულო ცარიელი სივრცე", - აცხადებს კრაუსი Big Think-თან. ამ ტიპის არაფერი, ბიბლიის ბნელი უსასრულო სიცარიელე, არ არის სავსე არც ერთი ნაწილაკითა თუ გამოსხივებით. ის უბრალოდ არაფერია. თუმცა, კვანტური მექანიკის კანონებისა და ფარდობითობის თეორიის გამო, კრაუსი ამბობს, რომ "ჩვენ ვიცით, რომ ცარიელი სივრცე ვირტუალური ნაწილაკების მადუღარაა, რომლებიც ყოველ წამს ჩნდებიან და ქრებიან".
კრაუსი ამბობს, რომ "ცარიელ სივრცეში მატერიისა" და "ცარიელ სივრცეში არაფრის" იდეა რეალურად "ერთი და იმავე რამის სხვადასხვა ვერსიაა". ჩვენ მოგვიწევს, გავიგოთ არაფრის უფრო ჩახლართული ვერსია, რადგან კვანტური მექანიკა იმის გარანტიას იძლევა, რომ თუ საკმარისად დიდხანს დაელოდები, არაფერი საბოლოოდ რაღაც გახდება.
მაგრამ ეს თუ მართალია, სივრცე საიდან შეიქმნა? კრაუსის თქმით, "როგორც კი მოარგებ კვანტური მექანიკის კანონებს გრავიტაციას, სივრცე თავისთავად ხდება კვანტურ-მექანიკური ცვლადი და მისი არსებობა და არარსებობა ფლუქტუირებს და შენ პირდაპირი გაგებით, კვანტური მექანიკის კანონების თანახმად, შეგიძლია შექმნა სამყაროები".
რას იტყვით ფიზიკის კანონებზე? ბუნების კანონებზე? ეს კანონები თავის მხრივ უკვე რაღაცაა. "ეს სულაც არაა აშკარა ან გასაგები ან აუცილებელი", - ამბობს კრაუსი. ფაქტობრივად, "ჩვენ ახლა უკვე გვაქვს კარგი მიზეზი იმის დაჯერებისა, რომ თვითონ ფიზიკის კანონებიც კი შემთხვევითია".
მაგალითად, სრულიად შესაძლებელია, რომ არსებობს სამყაროების უსასრულო რიცხვი და თითოეულ სამყაროში ფიზიკის კანონები განსხვავებულია. "კანონები მაშინ იბადება, როდესაც თვითონ სამყარო იბადება" - ამბობს კრაუსი. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, არსებობამდელი ფუნდამენტური კანონი არ არსებობს. ნებისმიერი რამ, რისი მოხდენის შესაძლებლობაც არის, აუცილებლად მოხდება.
რა დაგვრჩა? არა ბუნების კანონები, არა სივრცე, არა დრო, არა ნაწილაკები, არა გამოსხივება. ეს კი არაფრის კარგი განმარტებაა.
კრაუსი აღიარებს, რომ როდესაც ის ლაპარაკობს "ვირტუალურ ნაწილაკებზე, რომლებიც ჩნდებიან და ქრებიან იმდენად მოკლე დროში, რომ მათი დაფიქსირება შეუძლებელია", ის შესაძლოა ფილოსოფოსივით ან მღვდელივით ჟღერდეს, რომელიც "ლაპარაკობს ანგელოზებზე".
თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომ ვირტუალური ნაწილაკების დანახვა პირდაპირ არ შეგვიძლია, კრაუსი აღნიშნავს, რომ მათი ეფექტების გაზომვა შესაძლებელია არაპირდაპირ. და ეს არის უმთავრესი რამ თანამედროვე ფიზიკის გასაგებად. ბუნებაში არსებული ყველა ნაწილაკისთვის არსებობს ალბათობა, რომ ცარიელი სივრციდან ნაწილაკი-ანტინაწილაკის წყვილი სპონტანურად შეიქმნება და ისინი იარსებებენ ძალიან მცირე დროით, სანამ ისინი საბოლოოდ გაუჩინარდებიან.
"ის ფაქტი, რომ ჩვენ რეალურად შეგვიძლია გამოვითვალოთ ისინი, სულ ცოტა, ნობელის პრემიას იმსახურებს" - ამბობს კრაუსი. რატომ? თუ ვირტუალური ნაწილაკების ეფექტებსაც ჩავრთავთ, როგორც კრაუსმა განაცხადა, "ჩვენ პირველად პრინციპებზე დაყრდნობით შევძლებთ ცხრა ნიშნის სიზუსტით სწორად ვიწინასწარმეტყველოთ დაკვირვების შედეგები. არ არსებობს არც ერთი მეცნიერება, სადაც ამის გაკეთება შეგიძლია".
რა არის მნიშვნელობა?
ახლა უკვე უკეთ გვესმის, რა არის არაფერი, მაგრამ მაინც გვჭირდება კითხვაზე პასუხი, თუ რატომ უნდა შევიწუხოთ თავი დილით ლოგინიდან ადგომით? ამ ყველაფრის შემდეგ, კვანტური მექანიკა შესაძლოა ზოგისთვის დამამწუხრებელი იყოს. როგორც რიჩარდ დოკინსმა დაწერა A Universe From Nothing-ის შემდგომ სიტყვაში:
"თეოლოგის უკანასკნელი კოზირიც კი - "რატომ არსებობს რაღაც, როცა შეიძლება არაფერი არსებობდეს?"- შენს თვალწინ ნადგურდება, როცა ამ წიგნს კითხულობ. თუ დარვინის "სახეობათა წარმოშობის შესახებ" ბიოლოგიის მომაკვდინებელი იარაღი იყო ზებუნებრიობის წინააღმდეგ, შეიძლება ითქვას, რომ A Universe From Nothing მისი ეკვივალენტურია კოსმოლოგიიდან. სათაური ზუსტად იმას ნიშნავს, რასაც ის ამბობს და რასაც ის ამბობს, გამანადგურებელია".
ეს არ ნიშნავს, რომ კრაუსი პესიმისტურ მსოფლმხედველობას ახალისებს.
"დიახ, ჩვენ შეუმჩნეველები ვართ, - გვეუბნება კრაუსი, - მაგრამ ასევე საკმაოდ გამორჩეულები ვართ". კრაუსი ამას ხედავს, როგორც "სულიერად ამამაღლებელს", რომ ჩვენივე მომავლის განსაზღვრა ჩვენვე გვიწევს იმის საპირისპიროდ, რომ უბრალოდ დავაკმაყოფილოთ ჩვენი შემოქმედის მიზანი, როგორც მანეკენებმა.
"ეს ჩვენს მომავალს მნიშვნელობას აძლევს", - ამბობს ის.
იხილეთ ლორენს კრაუსის აზრი ჩვენს უმნიშვნელობაზე სამყაროში (ჩაურთეთ ქართული სუბტიტრები):
-
გადახედვაბიძინა ივანიშვილის მიმართვა რუსული კანონის მხარდასაჭერად, პარლამენტთან ორგანიზებულად შეკრებილებს ბიძინა ივანიშვილის მიმართვა რუსული კანონის მხარდასაჭერად, პარლამენტთან ორგანიზებულად შეკრებილებს
-
გადახედვამეცნიერებმა ტვინის ნათხემის ახალი ფუნქცია გამოავლინეს მეცნიერებმა ტვინის ნათხემის ახალი ფუნქცია გამოავლინეს
-
-
გადახედვაროგორია მწერების დღე-ღამის აქტივობა — კვლევა როგორია მწერების დღე-ღამის აქტივობა — კვლევა
-
გადახედვაპარლამენტმა, საკომიტეტო მოსმენაზე, რუსული კანონი მეორე მოსმენით მიიღო პარლამენტმა, საკომიტეტო მოსმენაზე, რუსული კანონი მეორე მოსმენით მიიღო
-
გადახედვარატი ბრეგაძე: სტრასბურგიდან შემოვიდა შეტყობინება, რომელსაც თან ერთვის სააკაშვილის წერილი მისი საჩივრის გახმობის თაობაზე. რატი ბრეგაძე: სტრასბურგიდან შემოვიდა შეტყობინება, რომელსაც თან ერთვის სააკაშვილის წერილი მისი საჩივრის გახმობის თაობაზე.
-
გადახედვარუსული კანონის საპროტესტო აქციაზე დაკავებული ალექსი პეტრიაშვილი თავისუფალია რუსული კანონის საპროტესტო აქციაზე დაკავებული ალექსი პეტრიაშვილი თავისუფალია
-
გადახედვაჩინეთში შექმნეს ტვინის ჩიპი, რომლითაც მაიმუნი რობოტულ ხელს "ტელეპათიურად" ამოძრავებს ჩინეთში შექმნეს ტვინის ჩიპი, რომლითაც მაიმუნი რობოტულ ხელს "ტელეპათიურად" ამოძრავებს
-
გადახედვაანრი ოხანაშვილმა, რუსული კანონის განხილვისას, დარბაზიდან გააძევა 14 ოპოზიციონერი დეპუტატი და არასამთავრობოების 2 წარმომადგენელი ანრი ოხანაშვილმა, რუსული კანონის განხილვისას, დარბაზიდან გააძევა 14 ოპოზიციონერი დეპუტატი და არასამთავრობოების 2 წარმომადგენელი
-
გადახედვარუსული კანონის საკომიტეტო მოსმენა დეპუტატების გაძევებისა და ცენზურის ფონზე მიმდინარეობს — არასამთავროები რუსული კანონის საკომიტეტო მოსმენა დეპუტატების გაძევებისა და ცენზურის ფონზე მიმდინარეობს — არასამთავროები
-
-
გადახედვა13 წლის გოგოს გაუპატიურების ბრალდებით, მამა დააკავეს — მედია 13 წლის გოგოს გაუპატიურების ბრალდებით, მამა დააკავეს — მედია
-
გადახედვაროგორი ამინდი იქნება 2 მაისამდე როგორი ამინდი იქნება 2 მაისამდე
-
გადახედვარუსეთმა კოსმოსში ბირთვული იარაღის გატანის აკრძალვას მხარი არ დაუჭირა რუსეთმა კოსმოსში ბირთვული იარაღის გატანის აკრძალვას მხარი არ დაუჭირა
-
გადახედვაOn.ge-ის 10 ქვიზი, რომელიც აპრილში მოგიმზადეთ და შეიძლება გამოგრჩა On.ge-ის 10 ქვიზი, რომელიც აპრილში მოგიმზადეთ და შეიძლება გამოგრჩა
-
გადახედვა28 მაისიდან, საქართველოს მოქალაქეებს შეეძლებათ უვიზოდ იმოგზაურონ ჩინეთში 28 მაისიდან, საქართველოს მოქალაქეებს შეეძლებათ უვიზოდ იმოგზაურონ ჩინეთში
-
გადახედვაამერიკული ავიაკომპანია 101 წლის ქალს შეცდომით 1 წლის ბავშვად არეგისტრირებს ამერიკული ავიაკომპანია 101 წლის ქალს შეცდომით 1 წლის ბავშვად არეგისტრირებს
-
გადახედვასალომე სამადაშვილი: საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრს ბრიუსელში უკანასკნელ გაფრთხილებას მისცემენ სალომე სამადაშვილი: საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრს ბრიუსელში უკანასკნელ გაფრთხილებას მისცემენ
-
გადახედვაანრი ოხანაშვილმა კომიტეტის სხდომის დარბაზი სალომე სამადაშვილს და თამარ კორძაიასაც დაატოვებინა ანრი ოხანაშვილმა კომიტეტის სხდომის დარბაზი სალომე სამადაშვილს და თამარ კორძაიასაც დაატოვებინა
-
გადახედვაალექსი პეტრიაშვილს ფიზიკური დაზიანებები არ აღენიშნება, ის დროებითი დაკავების იზოლატორშია — სახალხო დამცველის აპარატი ალექსი პეტრიაშვილს ფიზიკური დაზიანებები არ აღენიშნება, ის დროებითი დაკავების იზოლატორშია — სახალხო დამცველის აპარატი
-
გადახედვაქართველი დიპლომატები საზოგადოებას: მოგიწოდებთ - დადგეთ იქ, სადაც დღეს თქვენი შვილები დგანან! ქართველი დიპლომატები საზოგადოებას: მოგიწოდებთ - დადგეთ იქ, სადაც დღეს თქვენი შვილები დგანან!
კომენტარები