შესაძლებელია თუ არა დეჟა-ვუს ფენომენის ახსნა?
ალბათ, ცხოვრებაში ერთხელ მაინც გქონიათ შეგრძნება, თითქოს მეორდება ის, რაც უკვე მოხდა. ამ ფენომენს დეჟა-ვუს ვუწოდებთ, რომლის პირდაპირი თარგმანიც ქართულად არის "უკვე ვნახე".
კვლევებმა აჩვენა, რომ დედამიწის მოსახლეობის დაახლოებით 70%-ს ჰქონია ეს შეგრძნება და უფრო ხშირად ის 15-დან 25-წლამდე ადამიანებს განუცდიათ.
იმ შემთხვევაში, თუ დეჟა-ვუ არ განგიცდიათ, ძალიან რთულია ვინმემ აგიხსნათ. ეს იმ სიზმრის გახსენებას ჰგავს, რომელიც ნელ-ნელა გონებიდან გისხლტებათ. დეჟა-ვუს შეგრძნება რამდენიმე წამი გრძელდება და იმ მომენტში, როცა უკვე ვიწყებთ ფიქრს, თუ საიდან გვეცნობა ეს სიტუაცია თუ დიალოგი, შეგრძნებაც ქრება. სწორედ ამ ხანმოკლე მოქმედების გამო, მისი ფენომენის ახსნა რთულია და დღემდე ბურუსითაა მოცული. ამასთანავე, დეჟა-ვუს შეგრძნების შექმნა ხელოვნურად ძალიან რთულია.
თუმცა, ფაქტია, რომ ამ თემას საზოგადოების მხრიდან ინტერესი არ მოკლებია და რამდენიმე მეცნიერმა ამასთან დაკავშირებით საკუთარი თეორიაც წარმოადგინა.
შემთხვევითი აღგზნებები ტვინში
2006 წელს, ლიდსში, მეცნიერთა ჯგუფი ცდილობდა, დეჟა-ვუს შეგრძნება შეექმნათ ჰიპნოზის გამოყენებით. ისინი აკვირდებოდნენ ტვინის გარკვეული ნაწილის აღგზნებას, როცა ექსპერიმენტის მონაწილე რაღაცის გახსენებას ცდილობდა.
მაგალითად, როცა ვიწყებთ რამის გახსენებას, თავდაპირველად, ტვინი იწყებს ძიებას ჩვენს მოგონებებში, შემდეგ, როცა იპოვის სასურველ მოგონებას, ეს მოგონება ტვინის გარკვეულ ნაწილში იდენტიფიცირდება, როგორც ჩვენთვის უკვე ნაცნობი. დეჟა-ვუს დროს შესაძლებელია, რომ მეორე პროცესი შეცდომით წარიმართოს, ანუ მოხდეს იმ მოგონების იდენტიფიცირება "ნაცნობად", რომელიც რეალურად არ მომხდარა.
ექსპერიმენტში მონაწილეობდა 18 მოხალისე, რომელთაც ჰიპნოზის დაწყებამდე 24 სიტყვისგან შემდგარი სია უნდა გადაეკითხათ. ჰიპნოზის დროს მათ ეუბნებოდნენ სიტყვებს, რომლებიც წითელ ან მწვანე ჩარჩოებში იყო ჩასმული. წითელი ჩარჩო ნიშნავდა იმას, რომ ეს სიტყვა საწყის სიაში იყო, მწვანე კი იმას, რომ ეს სიტყვა ექსპერიმენტის დაწყებამდე მონაწილისთვის არ გაუცნიათ.
ჰიპნოზის შემდეგ, მონაწილეებს წაუკითხეს სიტყვათა მთელი არსენალი და მათ შორის იყო ისეთი სიტყვებიც, რომლებიც მონაწილეებმა მხოლოდ ჰიპნოზში მოისმინეს.
მოხალისეებიდან 10 ადამიანს უცნაური შეგრძნება დაეუფლა, ხოლო 5-მა აღნიშნა, რომ დეჟა-ვუ ჰქონდა.
მუშაობით გადატვირთული მეხსიერება
წლების მანძილზე, ფსიქოლოგებმა რამდენიმე განსხვავებული ახსნა წარმოადგინეს დეჟა ვუს ფენომენზე.
შესაძლებელია, ეს იყოს ზედმეტი მუშაობისგან გამოწვეული ხარვეზი თავის ტვინის მოკლე და გრძელვადიან სქემებს შორის, როცა ახალ ინფორმაციას უკვე ნაცნობ ინფორმაციაში ვურევთ.
ასევე მნიშვნელოვანია რინალური კორტექსის ფაქტორიც - ეს არის ტვინის უბანი, რომელიც გვიყალიბებს ნაცნობ გრძნობებს. ეს უბანი შესაძლებელია გააქტიურდეს გარშემომყოფი უბნების აღგზნების გარეშე, რომლებიც კავშირშია მეხსიერებასთან.
ეს კი ხსნის იმას, თუ რატომაა რთული იმის აღქმა, თუ კონკრეტულად რა გვეცნობა დეჟა-ვუს ეპიზოდისას.
მეოთხე თეორია კი მოგვითხრობს, რომ დეჟა-ვუ ცრუ მოგონებებია. თეორიის ავტორი, ფსიქოლოგი ვალერია რეინა, Business Insider-თან საუბარში ამბობს:
“[დეჟა ვუ] პირდაპირ უკავშირდება ცრუ მოგონებებს და ამ დროს ისეთი შეგრძნება გვაქვს, თითქოს მეხსიერება გვერევა. ის მიჯნავს რეალურს ჩვენი მეხსიერებიდან. საკუთარი მეხსიერების დისოციაციის უამრავ ფაქტს ვაწყდებით საკუთარ ცხოვრებაში. მაგალითად, როცა შენ არ ხარ დარწმუნებული რაიმეს შესახებ, გგონია რომ ის ან დაგესიზმრა, ან სადღაც ფილმში ნახე, შესაძლებელია, ეს შენს ცხოვრებაში მოხდა.“
შეუსაბამობები ჩვენს მეხსიერებაში
გასულ წელს ფსიქოლოგმა აკირა ო’კონორმა საკუთარ კვლევაში აღნიშნა, რომ ცრუ მოგონებები არაფერ შუაშია. შესაძლებელია, დეჟა-ვუ მეხსიერების შემოწმებას ემსახურებოდეს.
ო’კონორმა და მისმა გუნდმა საკუთარ ექსპერიმენტში 21 მოხალისე ჩართო. თითოეული მოხალისის ტვინზე ექსპერიმენტის პროცესში მიმდინარეობდა ინტენსიური მონიტორინგი. ექსპერიმენტის მიზანი კი ისევ და ისევ დეჟა-ვუს ხელოვნურად შექმნა იყო.
ამის გასაკეთებლად, პირობითად, მონაწილეებს აძლევდნენ შემდეგ სიტყვებს: საწოლი (Bed), ღამე (night), თვლემა (nap).
როდესაც მოხალისეები იწყებდნენ სიტყვების ჩამოთვლას, უმეტესობა ამატებდა კიდევ ერთ სიტყვას - ძილს (sleep), რომელიც საწყის ჩამოთვლილ სიტყვებში ნახსენები არ იყო, თუმცა აზრობრივად ამ სიტყვათა ჯაჭვს უკავშირდებოდა - ეს ცრუ მოგონებაა.
ამგვარად, დეჟა-ვუს განცდა რომ შეექმნათ, კვლევის ავტორებმა მოხალისეებს პირველად ჰკითხეს, ჩამოთვლილი სიტყვებიდან იყო თუ არა ისეთი, რომელიც იწყებოდა s ასოზე, რაზეც მათი პასუხი იყო - არა. მაგრამ როდესაც მათ ჰკითხეს სიტყვა ძილზე (sleep), მოხალისეებს ახსოვდათ, რომ მათ ეს სიტყვა არ გაუგონიათ, თუმცა მაინც ეცნოთ.
ო’კონორი და მისი ჯგუფი ელოდა, რომ ექსპერიმენტის დროს აქტიური იქნებოდა ტვინის ის უბნები, რომლებიც მეხსიერებაზე არიან პასუხისმგებლები, მაგალითად ჰიპოკამპუსი, თუმცა, ასე არ მოხდა. აღმოჩნდა, რომ ტვინის ის უბნები იყო აქტიური, რომლებიც გადაწყვეტილების მიღებაზე და კოლექტიურ მუშაობაზეა პასუხისმგებელი.
საერთაშორისო მეხსიერების კონფერენციაზე ბუდაპეშტში, ო’კონორმა განაცხადა, რომ მისი აზრით, მეხსიერებაზე პასუხისმგებელი რეგიონები შესაბამის სიგნალს აგზავნიან მაშინ, როცა შეუსაბამობას შეამჩნევენ რეალურად განცდილ მოგონებასა და "ცრუ მოგონებაზე" დაფუძნებულ შეგრძნებას შორის.
"ჩვენი აზრით, დეჟა-ვუ ტვინის მიერ შეგნებული ქმედებაა იმისათვის, რომ შეგვატყობინოს მეხსიერებაში არსებული ხარვეზები და შეუსაბამობები. ამ მოსაზრებას შეუძლია განამტკიცოს ასევე ის ფაქტი, რომ ასაკის მატებასთან ერთად დეჟა-ვუს შეგრძნებები იკლებს. დეჟა-ვუ შეცდომა კი არაა, შეცდომის პრევენციაა, რომლის ეფექტურობაც ასაკთან ერთად მცირდება", - ამბობს ო’კონორი.
აქედან გამომდინარე, შესაძლებელია დეჟა-ვუ სრულიად ბუნებრივი მოვლენა იყოს, რომელიც მეხსიერების გადამოწმებაში გვეხმარება.
-
გადახედვასანქციები, სავიზო შეზღუდვების გაფართოება, პირდაპირი დაფინანსების შეწყვეტა — რა წერია ამერიკელი სენატორების წერილში, რომელიც კობახიძეს გაუგზავნეს სანქციები, სავიზო შეზღუდვების გაფართოება, პირდაპირი დაფინანსების შეწყვეტა — რა წერია ამერიკელი სენატორების წერილში, რომელიც კობახიძეს გაუგზავნეს
-
-
გადახედვამელანომის პირველ ინდივიდუალიზებულ ვაქცინას უკვე ასობით ადამიანზე ცდიან მელანომის პირველ ინდივიდუალიზებულ ვაქცინას უკვე ასობით ადამიანზე ცდიან
-
გადახედვაყველაზე დიდი ცხოველი, რომელსაც ხმელეთზე უარსებია — პატაგოტიტანი ყველაზე დიდი ცხოველი, რომელსაც ხმელეთზე უარსებია — პატაგოტიტანი
-
გადახედვაSETI-ს მეცნიერის თქმით, არამიწიერი სიცოცხლის აღმოჩენა გარდაუვალია და ამას ჯეიმს ვების ტელესკოპით შევძლებთ SETI-ს მეცნიერის თქმით, არამიწიერი სიცოცხლის აღმოჩენა გარდაუვალია და ამას ჯეიმს ვების ტელესკოპით შევძლებთ
-
გადახედვაამომავალი ვარსკვლავები — გიორგი გიგაშვილი პრესტიჟული ევროპული პროგრამის გამარჯვებულია ამომავალი ვარსკვლავები — გიორგი გიგაშვილი პრესტიჟული ევროპული პროგრამის გამარჯვებულია
-
გადახედვამეცნიერებმა ძველ გრაგნილში პლატონის საფლავის მდებარეობაზე მინიშნებას მიაგნეს მეცნიერებმა ძველ გრაგნილში პლატონის საფლავის მდებარეობაზე მინიშნებას მიაგნეს
-
-
-
გადახედვაილიაუნი მოსწავლეებისთვის ასტროფიზიკის პრაქტიკულ შეხვედრებს გამართავს — როგორ დავესწროთ ილიაუნი მოსწავლეებისთვის ასტროფიზიკის პრაქტიკულ შეხვედრებს გამართავს — როგორ დავესწროთ
-
გადახედვამკვლევრებმა 90 მილიონი წლის წინ მცხოვრები გიგანტური ფრინველის ნაკვალევი აღმოაჩინეს მკვლევრებმა 90 მილიონი წლის წინ მცხოვრები გიგანტური ფრინველის ნაკვალევი აღმოაჩინეს
-
გადახედვა29 აპრილს, პარლამენტი გენდერული კვოტირების გაუქმებაზე, პრეზიდენტის ვეტოს განიხილავს 29 აპრილს, პარლამენტი გენდერული კვოტირების გაუქმებაზე, პრეზიდენტის ვეტოს განიხილავს
-
-
გადახედვაკობახიძე: მიგრაციის ერთ-ერთი მიზეზი არის ის, რომ გახსნილია საზღვრები, ანუ ადვილია ქვეყნის დატოვება და ევროკავშირის ქვეყნებში გადასვლა კობახიძე: მიგრაციის ერთ-ერთი მიზეზი არის ის, რომ გახსნილია საზღვრები, ანუ ადვილია ქვეყნის დატოვება და ევროკავშირის ქვეყნებში გადასვლა
-
გადახედვა"ობობები" მარსზე — რატომ ჩნდება წითელ პლანეტაზე სეზონური მუქი ლაქები "ობობები" მარსზე — რატომ ჩნდება წითელ პლანეტაზე სეზონური მუქი ლაქები
-
გადახედვაკობახიძე აცხადებს, რომ ევროპარლამენტის რეზოლუციაში ვიზალიბერალიზაციაზე ჩანაწერს "ჩალის ფასი აქვს" კობახიძე აცხადებს, რომ ევროპარლამენტის რეზოლუციაში ვიზალიბერალიზაციაზე ჩანაწერს "ჩალის ფასი აქვს"
-
გადახედვარუსული კანონის მეორე საკომიტეტო მოსმენა 29 აპრილს დაინიშნა რუსული კანონის მეორე საკომიტეტო მოსმენა 29 აპრილს დაინიშნა
-
გადახედვაალტ-ინფო აცხადებს, რომ საჯარო რეესტრმა მათი ახალი პარტიის, "ქართული იდეის" გაუქმების პროცესი დაიწყო ალტ-ინფო აცხადებს, რომ საჯარო რეესტრმა მათი ახალი პარტიის, "ქართული იდეის" გაუქმების პროცესი დაიწყო
-
გადახედვაზენდეია სპაიდერმენის შეყვარებულებიდან მესამეა, რომელმაც ჩოგბურთელის როლი მოირგო ზენდეია სპაიდერმენის შეყვარებულებიდან მესამეა, რომელმაც ჩოგბურთელის როლი მოირგო
-
გადახედვა18-წლიანი პატიმრობა მიესაჯა პირს, რომელმაც ყოფილი ცოლი დაჭრა, მისი ქმარი კი მოკლა 18-წლიანი პატიმრობა მიესაჯა პირს, რომელმაც ყოფილი ცოლი დაჭრა, მისი ქმარი კი მოკლა
-
გადახედვაემინემის ახალი ალბომი The Death of Slim Shady ზაფხულში გამოვა — ნახეთ ტრეილერი ემინემის ახალი ალბომი The Death of Slim Shady ზაფხულში გამოვა — ნახეთ ტრეილერი
კომენტარები