მასკი, NASA და Роскосмос
სტატია თავდაპირველად გამოქვეყნდა Medium.com-ზე
ორი კვირის წინ თქვენც, მეც და მთელმა კაცობრიობამ პირდაბჩენილებმა ვიხილეთ საოცარი სანახაობა, Falcon Heavy-iს გაშვება.
პირველად 2004 წელში დავინტერესდი SpaceX-ის წამოწყებით. არ მასვენებდა კითხვა: ნუთუ შესაძლებელია კერძო სტარტაპმა ნოლიდან განავითაროს ტექნოლოგია რომელიც, უკვე ერთი საუკუნეა მხოლოდ უმდიდრესი სახელმწიფოების პრეროგატივაა. რამდენად შეუღწევადია სინამდვილეში Rocket Science-ის დარგი, რომელიც სირთულის სინონიმადაა გადაქცეული.
ამ თემაზე სტატიის დაწერას სულ ვლამობდი, მაგრამ ბოლო ბიძგი Роскосмос-ის რეაქცია იყო რომელმაც Falcon Heavy-ს ფაქტიურად ჯამბაზობა და შოუ უწოდა. კი, ყველამ გავიცინეთ — “ვაი თქვენს პატრონსო”, მაგრამ გულის სიღრმეში თითოეულმა თავისთვის მაინც გაიფიქრა რომ, ყველაფრისდა მიუხედავად რუსეთი ალბათ კვლავ რჩება კოსმოსის ლიდერად. ნუთუ ასეა საქმე?
ისმის კითხვა: ეს რეაქცია შიშია თუ ქედმაღლობა?
სანამ ამ კითხვაზე პასუხს გავცემდეთ ჯერ ჩემი კოსმოსური ტექნოლოგიებით გატაცების ამბავს მოგიყვებით, მერე ISS-ის თაობაზე ისეთ ფაქტებს მოგახსენებთ რაც ბევრს ალბათ არ სმენია, და ამასობაში ჩვენს კითხვასაც თავისთავად გაეცემა პასუხი.
ჩემი დაინტერესების ამბავი ანუ რამდენად ძნელია Rocket Science-ი?
ჩემმა SpaceX-ისადმი 2004-ში გაღვიძებულმა ინტერესმა ჯერ ამერიკული და რუსული კოსმოსური პროგრამების, რომლებიც ორივე დასაბამს გერმანული V1 და V2 რაკეტებიდან იღებს, შესწავლამდე მიმიყვანა. მერე Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future წავიკითხე. ამ წიგნში მოყოლილი ერთ-ერთი ისტორიის თანახმად თურმე კოსმოსური მოგზაურობით დაინტერესებულ მასკს შებერებულმა NASA-ს კონსულტანტმა 3–4 წიგნის წაკითხვა ურჩია.
ამ წიგნების გაგებას მართლაც უნივერსიტეტის დონის ფიზიკასა და მათემატიკის ცოდნა და ოდნავ მონდომება დასჭირდა. … და ბოლოს ამის მერე ნამდვილი გარღვევა ჩემთვის ერთი კომპიუტერული თამაში იყო რომელმაც, თეორიული ცოდნის “პრაქტიკულად” გამოყენების საშუალება მომცა.
Kerbal Space Program — საკულტო თამაში
თამაში ძალზე პოპულარულია კოსმოსის ენთუზიასტების წრეში. თამაშში შეგიძიძლია რაკეტების დიზაინი, სატელიტების გაშვება, ორბიტალური მანევრების ჩატარება, სხვა პლანეტებზე დაჯდომა და ა.შ. ცხადია თამაში თამაშია, მაგრამ ყველა იმ პრობლემასთან გიწევს კონფრონტაცია რაც SpaceX-მა თუ NASA-მ თავის დროზე გადაწყვიტეს ან კიდევ გადასაწყვეტი აქვთ. ეს თამაში Kerbal Space PrograM-ის იმ საინჟინრო გამოწვევების მთელ სპექტრს გაცნობს რომლებიც ამ კომპანიების წინ ოდესმე დამდგარა.
ISS — საერთაშორისო კოსმოსური სადგური
ცოტაოდენი კონტექსტი: ამჟამად კაცობრიობის ყველაზე დიდი კოსმოსური პროექტი საერთაშორისო ორბიტალური სადგური ISS-ია. ISS-ი ფაქტიურად ორი ნახევარისგან შედგება რუსული და სხვა. სხვაში შედის NSA, ESA, იაპონია, კანადა და კიდე ერთი ორი. ISS-ზე მუდმივად 6 კაცი იმყოფება, როტაცია ყოველ 3 თვეში ხდება. სამი ასტრონავტი ჩამოდის სამი ადის. ამის გარდა უამრავი ლოჯისტიკაა ISS-თან დაკავშირებული. საკვებით, საწვავით და მასალებით მომარაგება, ორბიტის ამაღლება (რეგულარულად საჭიროა, რადგან ხახუნის გამო ქვემოთ ჩამოდის. სხვათაშორის რუსული ორბიტალური სადგური MIR-ის ჩამოვარდნის ერთერთი მიზეზი ის იყო რომ ამაღლების ფული არ ქონდათ.)
ადამიანიბის მისაყვანად თუ ტვირთის მისატანად კოსმოსში მარტივად რომ ვთქვათ ორი რამაა საჭირო. მატარებელი რაკეტა და კოსმოსური ხომალდი. ამის გარდა გაშვების, ორბიტალური მანევრირების, დოკინგის, ადამიენების შემთხვევაში კი დამატებით სასიცოცხლო სისტემებით უზრუნველყოფის, დაბრუნების და გადარჩენის ტექნოლოგიები. ასეთები სულ ხელზე ჩამოსათვლელია:
მკვდარი, უძვირესი და ექსპლუატაციიდან მოხსნილი Space Shuttle-ი შეგნებულად დავტოვე სიაში, რადგან მისმა ამოვარდნამ ადამიანების ტრანსპორტირების საკითხში ფაქტიურად უკონკურენტოდ დატოვა რუსული სოიუზი.
დღესდღეობით მთელი ISS-ის საერთაშორისო პროგრამა რუსულ სოიუზზეა კრიტიკულად დამოკიდებული.
ცხადია ამ კოზირს რუსეთი წარმატებით იყენებს. სავარაუდოდ პოლიტიკური მიზნების მისაღწევადაც, მაგრამ ერთ-ერთი ხილვადი, სასაცილო და ამავე დროს სატირალი ეფექტი ისაა რომ ყველა ასტრონავტმა მრავალთვიანი სავალდებულო წვრთნა უნდა გაიაროს რუსეთში კოსმოსური ხომალდით ფრენის სასწავლებლად. პროგამის ნაწილია აგრეთვე, ჩემი აზრით ნებისმიერ ევროპელი და ამერიკელი ასტრონავტისათვის დამამცირებელი, სრულიად კომუნისტური და პროპაგანდისტური სავალდებულო სვალა წითელ მოედანზე და მავზოლეუმის გვირგვინით შემკობა.
ამას სავალდებულო რუსული ბაწიუშკას მიერ კურთხევაც ახლავს.
რატომაა ეს რაკეტა სოიუზი და მისი ხომალდი ასეთი ტექნოლოგიის საოცრება? რატომ შეუძლიათ რუსებს ის რაც სხვას არავის?
Soyuz-ის ისტორია
სინამდვილეში Soyuz-ის წარმატების ისტორია სახელმწიფო ორგანიზაცია NASA-ს მფლანგველობისა და წარუმატებლობის შედეგია.
თავისთავად სოიუზი უჩამორჩენილესი რამაა.
სოიუზის კოსმოსური ხომალდი 60 იანი წლების დიზაინია თავიდან ბოლომდე. მას მერე არაფერი სერიოზული მასში არ შეცვლილა. განა არ იყო ცვლილების მცდელობები, მაგრამ ყოველივე ოდნავ მაინც მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება კატასტროფით სრულდებოდა. ანუ ვერ ცვლიან. ბოლო ცვლილება ის იყო რომ ტუალეტი დაამატეს და ასტრონავტებს აღარ უწევთ პამპერსებში მოსაქმება. იმენნა 1960 წელია.
რაკეტაზე კი კიდევ უფრო სერიოზულადააა საქმე. პირველი საბჭოთა რაკეტა იყო R–1 რომელიც გერმანული V–2 ის 100% -იან ასლს წარმოადგენდა, რომელიც ხალხიან ქარხნიანად წამოიღეს დამარცხებული გერმანიიდან. იხ. Wikipedia-ზე.
1957 წელს შექმნილი R–7 რაკეტა R–1 ების სტეკს წარმოადგენდა (ერთად გადამბული). ჰოდა ჩვენი სოიუზი ამ R–7 ის პირდაპირი შთამომავალია. ანუ იგივე პლატფორმაა. აი ჟიგულს რაც არ უნდა უქნა მაინც ფიატი რომ დარჩება ეგაა.
საინტერესო და სასაცილო ფაქტი: რას ფიქრობთ როგორ ხდება სოიუზის ძრავების ანთება? სწორად გამოიცანით. ასანთით. გიგანტურ ასანთებს უყრიან ძრავებში და ფიცარს ცეცხლს უკიდებენ. ასტრონავტების სიტყვებით მთელი სოიუზის ტექნოლოგია ახლოდან შეხებისას მეორე მსოფლიო ომის დროინდელი ფილმის ესთეტიკას წააგავს. იხ: Russia Actually Lights Rockets With an Oversized Wooden Match.
ხალხის და ტვირთის გაგზავნა რუსეთისთვის სერიოზული ბიზნესია.
თითო ასტრონავტზე 80 მილიონ დოლარამდე თანხას იღებენ და ფასი მატულობს. ISS-ის მომარაგება ამერიკისა და ევროპის პოლიტიკურ აქილევსის ქუსლად და უძირო კასრად გადაიქცა.
ამ პრობლემის თავიდან მოსაცილებლად ორი რამ გაკეთდა. NASA-მ ბოინგსა და SpaceX-ს წინასწარი გადახდით კონტრაქტები გაუფორმა ასტრონავტების კოსმოსში ტრანსპორტირებისათვის. ადგილის სავარაუდო ღირებულება 20 მილიონ დოლარს შეადგენს, რაც რუსული ფასის მეოთხედია.
-
გადახედვარუსეთმა ვოლოდიმირ ზელენსკი ძებნილად გამოაცხადა რუსეთმა ვოლოდიმირ ზელენსკი ძებნილად გამოაცხადა
-
გადახედვასალომე ზურაბიშვილი ელჩებს: დაძაბულ ვითარებაში ვართ... ჩემი თხოვნაა, განხორციელდეს მაღალი დონის ვიზიტები მაისის ბოლომდე სალომე ზურაბიშვილი ელჩებს: დაძაბულ ვითარებაში ვართ... ჩემი თხოვნაა, განხორციელდეს მაღალი დონის ვიზიტები მაისის ბოლომდე
-
გადახედვააზერბაიჯანში დაკავებულ მედია ადვოკატს და ტელეკომპანიის დამფუძნებელს, არ აძლევენ საშუალებას, სასწრაფო ბიოფსია ჩაიტაროს აზერბაიჯანში დაკავებულ მედია ადვოკატს და ტელეკომპანიის დამფუძნებელს, არ აძლევენ საშუალებას, სასწრაფო ბიოფსია ჩაიტაროს
-
გადახედვადერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს დერეკ შოლე: მრავალწლიანი პარტნიორობის შემდეგ, ვწუხვართ, რომ საქართველოს ევროატლანტიკური მისწრაფებები სასწორზე დევს
-
გადახედვააქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია აქცია ქართული ოცნების ოფისთან — სანაპირო გადაკეტილია
-
გადახედვაქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ ქართველი სტარტაპერები რუსული კანონის წინააღმდეგ ერთობლივ განცხადებას ავრცელებენ
-
გადახედვასასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს სასტუმრო პარაგრაფთან აქციის მონაწილე დააკავეს
-
გადახედვაპრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო პრეზიდენტმა ე.წ ოფშორების კანონს ვეტო დაადო
-
გადახედვაკლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე! კლუბი KHIDI: ვაუქმებთ 3 და 4 მაისის ივენთებს. არა რუსულ კანონს! შევხვდებით რუსთაველზე!
-
გადახედვასაქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა საქართველოს რეიტინგი, პრესის თავისუფლების მსოფლიო ინდექსში, 26 ადგილით დაეცა
-
გადახედვაჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის განცხადება კახა კალაძის მიერ, ჟურნალისტის შეურაცხყოფის ფაქტზე
-
გადახედვარა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე რა უნდა ვიცოდეთ დღევანდელ პროტესტზე, რომელიც 18:30-ზე დაიწყება სასტუმრო პარაგრაფთან, თავისუფლების მოედანზე
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე კობახიძე აშშ-ს "ორ რევოლუციურ მცდელობაში" ადანაშაულებს — რა გავიგეთ მისი და აშშ-ის სახელმწიფო მდივნის მრჩევლის პოსტებიდან X-ზე
-
გადახედვაკალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ" კალაძე სპორტსმენებზე, რომელმაც ხელისუფლების ძალადობა დაგმეს: "მეც ვუერთდები "არა რუსულ კანონს", ამ სუფთა ქართულ კანონს კი აუცილებლად მივიღებთ"
-
გადახედვამინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე მინდა, მივმართო ჩვენი ქვეყნის აკრედიტებულ ელჩებს მეგობარ ქვეყნებში... საკითხი ეხება ჩვენი ქვეყნის მომავალს! — მამუკა ხაზარაძე
-
გადახედვაპოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI პოლიციის უმოქმედობა აქციის მონაწილეებზე ძალადობას ახალისებს — DRI
-
გადახედვაპარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა პარლამენტში 3 და 4 მაისს უსაფრთხოების ყვითელი დონე იმოქმედებს — ვიზიტორებს ეზღუდებათ პარლამენტის სასახლეში შესვლა
-
გადახედვა11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა 11 მაისს, ევროპის დღეს, რუსული კანონის საწინააღმდეგო მანიფესტაცია დაანონსდა
-
გადახედვასაფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ საფრანგეთში მცხოვრები ქართველი სტუდენტები რუსული კანონის გაწვევას მოითხოვენ და აქციის მონაწილეებზე ძალადობას გმობენ
-
გადახედვაგზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია გზის გადაკეტვა შეკრების თავისუფლების ფორმაა — საია
-
გადახედვაკობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე კობახიძე აშშ-ში მიიწვიეს დათქმით, რომ ვიზიტამდე უნდა შეჩერებულიყო კანონპროექტის განხილვა — საგარეო აშშ-ის ელჩის განცხადებაზე
კომენტარები