ფართომასშტაბიანი ომის ზღვარზე — რა ხდება ყარაბაღში
ყარაბაღის კონფლიქტს, დაწყებიდან დღემდე, 30 ათასამდე ადამიანი ემსხვერპლა, მილიონზე მეტი კი დევნილად იქცა
რა სიტუაციაა ახლა ყარაბაღში?
აზერბაიჯანის შეიარაღებული ჯარების ყველა ქვედანაყოფი საბრძოლო მზადყოფნაშია მოყვანილი. აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრომ 5 აპრილს განაცხადა, რომ თუ სომხები არ შეწყვეტენ ყარაბაღის მიმდებარე აზერბაიჯანული დასახლებების მიმართულებით ცეცხლს, ისინი იერიშს ყარაბაღის დედაქალაქ სტეპანაკერტზე მიიტანენ. თავის მხრივ, სომხეთის პარლამენტის წევრმა ტევან პოღოსიანმა თქვა, რომ სომხური არმია “მტერს დაზავებას აიძულებს” და ყარაბაღში მშვიდობის მთავარი გარანტი სწორედ სომხური არმიაა.
მთიან ყარაბაღში სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის 2016 წლის 1 აპრილს დაწყებული შეტაკებები ყველაზე მასშტაბურია 1994 წელს ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ ხელშეკრულების გაფორმების შემდეგ. მხარეები მსხვერპლის შესახებ განსხვავებულ ინფორმაციას ავრცელებენ, თუმცა, დაღუპულები არიან როგორც სამოქალაქო, ისე სამხედრო პირები. შეტაკებები სომეხ და აზერბაიჯანელ სამხედროებს შორის 1994 წლის შემდეგ რეგულარულად ხდებოდა, თუმცა, ამ მასშტაბის სამხედრო ესკალაცია 20 წელია არ ყოფილა.
შეტაკებების დაწყებიდან ორ დღეში პრეზიდენტმა ალიევმა განაცხადა, რომ აზერბაიჯანი ცალმხრივად წყვეტს საბრძოლო მოქმედებებს. მისივე ინფორმაციით, აზერბაიჯანის არმიამ მნიშვნელოვანი პოზიციები და რამდენიმე დასახლება დაიკავა. სომხეთის თავდაცვის სამინისტრო კი ამტკიცებს, რომ აზერბაიჯანის განცხადება ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ დეზინფორმაციაა და ერევანი მთიანი ყარაბაღის ძალებისთვის პირდაპირი სამხედრო დახმარების აღმოჩენის შესაძლებლობას განიხილავს.
რატომ არის მნიშვნელოვანი მშვიდობა მთიან ყარაბაღში?
ამერიკის შეერთებული შტატები და ევროპელი ლიდერები წლებია უშედეგოდ ცდილობენ, მხარეებს შორის ურთიერთობების დარეგულირებას მიაღწიონ. მშვიდობა რეგიონში სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია არამხოლოდ აზერბაიჯანისთვის, რადგან კასპიის ზღვიდან შავი ზღვისკენ ნავთობპროდუქტები სწორედ აზერბაიჯანის გავლით, სხვადასხვა მილსადენებით გადის, გარდა ამისა, სამომავლოდ იგეგმება ახალი პროექტების განხორციელებაც. ანალიტიკოსების შეფასებით კი, ყარაბაღის კონფლიქტის გამწვავება რეგიონს დამატებით საფრთხეებს შეუქმნის.
დაპირისპირებულ მხარეებს ცეცხლის შეწყვეტისა და მოლაპარაკებებისკენ მოუწოდეს საქართველოს პრემიერმა გიორგი კვირიკაშვილმა, პრეზიდენტმა გიორგი მარგველაშვილმა და თავდაცვის მინისტრმა თინა ხიდაშელმა. ყარაბაღში შექმნილ სიტუაციასთან დაკავშირებით შეშფოთება ასევე გამოხატეს მთიანი ყარაბაღის სამშვიდობო პროცესის კოორდინატორის, ეუთოს „მინსკის ჯგუფის“ თანათავმჯდომარე ქვეყნებმა - აშშ-მა, საფრანგეთმა და რუსეთმა.
როდის და რატომ დაიწყო კონფლიქტი ყარაბაღში?
მთიან ყარაბაღში ეთნიკური სომხები და აზერბაიჯანელები საუკუნეების განმავლობაში ერთად ცხოვრობდნენ. ყარაბაღი მე-19 საუკუნეში რუსეთის იმპერიის ნაწილი გახდა. მიუხედავად ცალკეული სასტიკი ინციდენტებისა, ორი ეთნიკური ჯგუფი ერთმანეთთან მეტ-ნაკლებად მშვიდობიანად ცხოვრობდა. პირველი მსოფლიო ომის დასრულებისა და საბჭოთა კავშირის შექმნის შემდეგ, 1920-იანი წლების დასაწყისში, საბჭოთა ხელისუფლებამ აქაც გამოიყენა რეგიონში აპრობირებული, ე.წ. დაყავი და იბატონეს პრინციპი და ეთნიკურად სომეხი უმრავლესობით დასახლებული მთიანი ყარაბაღი აზერბაიჯანის სოციალისტური რესპუბლიკის შემადგენლობაში შეიყვანა როგორც ყარაბაღის ავტონომიური რესპუბლიკა.
ეთნიკურად სომხებსა და აზერბაიჯანელებს შორის დაპირისპირებამ პიკს 1988 წელს, საბჭოთა კავშირის დაშლამდე ცოტა ხნით ადრე მიაღწია. ადგილობრივმა პარლამენტმა გამოაცხადა, რომ ყარაბაღი სომხეთს უერთდებოდა, რასაც სამხედრო დაპირისპირება მოყვა. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, 1991 წელს, ყარაბაღმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. აქტიური საომარი მოქმედებები 1994 წლამდე გაგრძელდა, რასაც დაახლოებით 30 ათასამდე ადამიანი ემსხვერპლა, 1 მილიონი ეთნიკურად აზერბაიჯანელი კი დევნილად იქცა.
1994 წელს სომხეთ-აზერბაიჯანს შორის გაფორმდა ხელშეკრულება ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ. მიუხედავად ამისა, მცირე შეტაკებები მას შემდეგ რეგულარულად ხდებოდა. ამჟამად მთიან ყარაბაღს ეთნიკურად სომხები აკონტროლებენ, რომელთაც ზურგს სომხეთი უმაგრებს. გარდა ამისა, მათ ოკუპირებული აქვთ აზერბაიჯანის ტერიტორიის ნაწილი, ე.წ. ბუფერული ზონა, რითაც მთიანი ყარაბაღი სომხეთს უკავშირდება. საერთაშორისო საზოგადოება მთიან ყარაბაღს აზერბაიჯანის ტერიტორიად მიიჩნევს.
ტექსტში გამოყენებულია BBC-ის, Reuters-ის და რადიო თავისუფლების მასალები.
-
გადახედვაარა რუსულ კანონს! — რესპუბლიკის მოედანზე საპროტესტო აქცია მიმდინარეობს არა რუსულ კანონს! — რესპუბლიკის მოედანზე საპროტესტო აქცია მიმდინარეობს
-
გადახედვარესპუბლიკის მოედანზე რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციის მონაწილეები იკრიბებიან რესპუბლიკის მოედანზე რუსული კანონის საწინააღმდეგო აქციის მონაწილეები იკრიბებიან
-
გადახედვაგორგილაძის აუტანელი სიმსუბუქე: საღამოს ევროპული მარშია დაგეგმილი, ამიტომ გადაცემა დღეს არ გავა. ინტერვიუ მოიცდის, ჩვენი ქვეყნის წინაშე მდგომი გამოწვევები ვერა. გორგილაძის აუტანელი სიმსუბუქე: საღამოს ევროპული მარშია დაგეგმილი, ამიტომ გადაცემა დღეს არ გავა. ინტერვიუ მოიცდის, ჩვენი ქვეყნის წინაშე მდგომი გამოწვევები ვერა.
-
გადახედვაბრიტნი სპირსის სასამართლო პროცესი საბოლოოდ დასრულდა — ბრიტნი თავისუფალია ბრიტნი სპირსის სასამართლო პროცესი საბოლოოდ დასრულდა — ბრიტნი თავისუფალია
-
გადახედვაროგორ გავძლებთ აქ? — LOUDspeakers პოლიტიკურ პროცესებს სიმღერით ეხმაურება როგორ გავძლებთ აქ? — LOUDspeakers პოლიტიკურ პროცესებს სიმღერით ეხმაურება
-
-
გადახედვამელანომის პირველ ინდივიდუალიზებულ ვაქცინას უკვე ასობით ადამიანზე ცდიან მელანომის პირველ ინდივიდუალიზებულ ვაქცინას უკვე ასობით ადამიანზე ცდიან
-
გადახედვაყველაზე დიდი ცხოველი, რომელსაც ხმელეთზე უარსებია — პატაგოტიტანი ყველაზე დიდი ცხოველი, რომელსაც ხმელეთზე უარსებია — პატაგოტიტანი
-
გადახედვაSETI-ს მეცნიერის თქმით, არამიწიერი სიცოცხლის აღმოჩენა გარდაუვალია და ამას ჯეიმს ვების ტელესკოპით შევძლებთ SETI-ს მეცნიერის თქმით, არამიწიერი სიცოცხლის აღმოჩენა გარდაუვალია და ამას ჯეიმს ვების ტელესკოპით შევძლებთ
-
გადახედვაამომავალი ვარსკვლავები — გიორგი გიგაშვილი პრესტიჟული ევროპული პროგრამის გამარჯვებულია ამომავალი ვარსკვლავები — გიორგი გიგაშვილი პრესტიჟული ევროპული პროგრამის გამარჯვებულია
-
გადახედვამეცნიერებმა ძველ გრაგნილში პლატონის საფლავის მდებარეობაზე მინიშნებას მიაგნეს მეცნიერებმა ძველ გრაგნილში პლატონის საფლავის მდებარეობაზე მინიშნებას მიაგნეს
-
-
გადახედვაილიაუნი მოსწავლეებისთვის ასტროფიზიკის პრაქტიკულ შეხვედრებს გამართავს — როგორ დავესწროთ ილიაუნი მოსწავლეებისთვის ასტროფიზიკის პრაქტიკულ შეხვედრებს გამართავს — როგორ დავესწროთ
-
-
გადახედვამკვლევრებმა 90 მილიონი წლის წინ მცხოვრები გიგანტური ფრინველის ნაკვალევი აღმოაჩინეს მკვლევრებმა 90 მილიონი წლის წინ მცხოვრები გიგანტური ფრინველის ნაკვალევი აღმოაჩინეს
-
გადახედვა29 აპრილს, პარლამენტი გენდერული კვოტირების გაუქმებაზე, პრეზიდენტის ვეტოს განიხილავს 29 აპრილს, პარლამენტი გენდერული კვოტირების გაუქმებაზე, პრეზიდენტის ვეტოს განიხილავს
-
-
გადახედვაკობახიძე: მიგრაციის ერთ-ერთი მიზეზი არის ის, რომ გახსნილია საზღვრები, ანუ ადვილია ქვეყნის დატოვება და ევროკავშირის ქვეყნებში გადასვლა კობახიძე: მიგრაციის ერთ-ერთი მიზეზი არის ის, რომ გახსნილია საზღვრები, ანუ ადვილია ქვეყნის დატოვება და ევროკავშირის ქვეყნებში გადასვლა
-
გადახედვა"ობობები" მარსზე — რატომ ჩნდება წითელ პლანეტაზე სეზონური მუქი ლაქები "ობობები" მარსზე — რატომ ჩნდება წითელ პლანეტაზე სეზონური მუქი ლაქები
-
გადახედვაკობახიძე აცხადებს, რომ ევროპარლამენტის რეზოლუციაში ვიზალიბერალიზაციაზე ჩანაწერს "ჩალის ფასი აქვს" კობახიძე აცხადებს, რომ ევროპარლამენტის რეზოლუციაში ვიზალიბერალიზაციაზე ჩანაწერს "ჩალის ფასი აქვს"
-
კომენტარები